οἱ δέ δίκαιοι εἰς ζωήν αἰώνιον

Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2022

† ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ. «Μνεία τῆς δευτέρας καὶ ἐνδόξου παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ». Προκοπίου τοῦ Δεκαπολίτου (η ́ αἰ.). Στεφάνου τοῦ γηροκόμου. Ἐφραὶμ ὁσίου τοῦ Κατουνακιώτου (†1998).

Η μέλλουσα Κρίση

Κυριακή της Απόκρεω, Ματθ. κε' 31-46

 

῞Οταν δὲ ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ καὶ πάντες οἱ ἅγιοι ἄγγελοι μετ᾿ αὐτοῦ, τότε καθίσει ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ,

καὶ συναχθήσεται ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τὰ ἔθνη,

καὶ ἀφοριεῖ αὐτοὺς ἀπ᾿ ἀλλήλων ὥσπερ ὁ ποιμὴν ἀφορίζει τὰ πρόβατα ἀπὸ τῶν ἐρίφων,

καὶ στήσει τὰ μὲν πρόβατα ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ, τὰ δὲ ἐρίφια ἐξ εὐωνύμων.

τότε ἐρεῖ ὁ βασιλεὺς τοῖς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ·

δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου.

ἐπείνασα γάρ, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καὶ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καὶ συνηγάγετέ με,

γυμνός, καὶ περιεβάλετέ με, ἠσθένησα, καὶ ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην, καὶ ἤλθετε πρός με.

τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ οἱ δίκαιοι λέγοντες·

κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα καὶ ἐθρέψαμεν, ἢ διψῶντα καὶ ἐποτίσαμεν;

πότε δέ σε εἴδομεν ξένον καὶ συνηγάγομεν, ἢ γυμνὸν καὶ περιεβάλομεν;

πότε δέ σε εἴδομεν ἀσθενῆ ἢ ἐν φυλακῇ, καὶ ἤλθομεν πρός σε;

καὶ ἀποκριθεὶς ὁ βασιλεὺς ἐρεῖ αὐτοῖς·

ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε.

τότε ἐρεῖ καὶ τοῖς ἐξ εὐωνύμων·

πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ.

ἐπείνασα γάρ, καὶ οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καὶ οὐκ ἐποτίσατέ με,

ξένος ἤμην, καὶ οὐ συνηγάγετέ με, γυμνός, καὶ οὐ περιεβάλετέ με, ἀσθενὴς καὶ ἐν φυλακῇ, καὶ οὐκ ἐπεσκέψασθέ με.

τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ καὶ αὐτοὶ λέγοντες·

κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα ἢ διψῶντα ἢ ξένον ἢ γυμνὸν ἢ ἀσθενῆ ἢ ἐν φυλακῇ, καὶ οὐ διηκονήσαμέν σοι;

τότε ἀποκριθήσεται αὐτοῖς λέγων·

ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ ὅσον οὐκ ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὐδὲ ἐμοὶ ἐποιήσατε.

καὶ ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον.

Ευαγγελική περικοπή από ιστοσελίδα της Ενορίας  Ι. Ν. Αγίας Μαρίνας Άνω Ιλισίων   agiamarinailision.gr

 

Μιχαήλ Άγγελος: Η Δευτέρα Παρουσία του μεγάλου καλλιτέχνη

Ο Μιχαήλ Άγγελος, ήταν σπουδαίος καλλιτέχνης που έζησε στην Ιταλία την περίοδο της Αναγέννησης. Είναι γνωστός για πολλά έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, με κυριότερο την εικονογράφηση της οροφής της Καπέλα Σιστίνα. Εξίσου μεγάλη σημασία, ωστόσο, είχε και η απεικόνιση της Δευτέρας Παρουσίας στον τοίχο πίσω από το ιερό του ίδιου ναού.

Η ανάθεση του έργου

Το φθινόπωρο του 1533, ο Μιχαήλ Άγγελος εργαζόταν στο ταφικό παρεκκλήσιο των Μεδίκων. Τότε δέχτηκε την παραγγελία του πάπα Κλήμεντα Ζ’ να ζωγραφίσει την Δευτέρα Παρουσία στον τοίχο της Καπέλα Σιστίνα. Οι εργασίες άρχισαν την άνοιξη του 1536 -εποχή που οι συνθήκες ήταν κατάλληλες για την νωπογραφία- και ολοκληρώθηκαν το 1541. Ως ζωγραφική επιφάνεια επιλέχθηκε ο τοίχος πίσω από το ιερό, διαστάσεων 13,7 × 12,2 μ. Αποτέλεσε, μάλιστα, τη μεγαλύτερη επιφάνεια που είχε στη διάθεσή του κάποιος καλλιτέχνης έως τότε.

Το έργο

Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά το έργο, αντιλαμβανόμαστε πως ο Μιχαήλ Άγγελος έχει αποτυπώσει περίπου 300 γυμνές μορφές στον πίνακά του. Επίσης, έχει χωρίσει την ζωγραφική επιφάνεια σε τρεις ζώνες. Στο χαμηλότερο σημείο, τοποθετεί τους ανθρώπους που ετοιμάζονται είτε να ανέβουν στον ουράνιο Παράδεισο είτε να κατευθυνθούν προς την Κόλαση. Στο μεσαίο επίπεδο, αποτυπώνονται οι άγγελοι ενώ στο ανώτερο ο Χριστός, οι Άγιοι και οι άνθρωποι που σώζονται. Είναι αξιοσημείωτο πως χρησιμοποιείται η αντίστροφη προοπτική. Έτσι, οι μορφές χαμηλά έχουν μικρότερο μέγεθος σε σύγκριση με όσες απεικονίζονται στα ανώτερα επίπεδα.

Το χαμηλότερο επίπεδο – των ανθρώπων

Πρόκειται για το σημείο εκείνο της παράστασης, στο οποίο ο Μιχαήλ Άγγελος έχει χρησιμοποιήσει σκούρες αποχρώσεις, ώστε να αποτυπώσει το σκοτάδι. Οι άνθρωποι βρίσκονται σε σύγχυση και είναι μοιρασμένοι στις δύο άκρες του πίνακα. Όσοι βρίσκονται στην πρώτη απεικόνιση, είναι εκείνοι που σώζονται και ετοιμάζονται να κατευθυνθούν προς το Χριστό. Κάποιοι από αυτούς δεν έχουν αποκτήσει, ακόμη, σάρκα ενώ άλλοι είναι τυλιγμένοι με τα σάβανά τους.

Αντίθετα, στη δεύτερη, απεικονίζονται όλοι όσοι κρίθηκαν ανάξιοι να αποκτήσουν μια θέση στον Παράδεισο. Κοντά τους απεικονίζεται μια όρθια μορφή μέσα σε μια βάρκα. Πρόκειται για τον γνωστό από την ελληνική μυθολογία Χάροντα, ο οποίος μεταφέρει τους ανθρώπους στον κάτω Κόσμο. Έτσι, αφού αποβιβαστούν, οδηγούνται στην φωτιά και στην Κόλαση.

Το μεσαίο επίπεδο- των αγγέλων

Ακριβώς πάνω από τους ανθρώπους, στο κέντρο του μεσαίου επιπέδου, ο Μιχαήλ Άγγελος απεικονίζει τους αγγέλους και εκατέρωθέν τους, τις ψυχές των ανθρώπων. Οι άγγελοι βρίσκονται πάνω σε ένα σύννεφο με κάποιους να κρατούν σάλπιγγες και κάποιους άλλους βιβλία. Ο άγγελος με το μικρό βιβλίο στα αριστερά του σύννεφου, αναγγέλλει ποιοι θνητοί θα ανέβουν στον Παράδεισο. Αντίθετα, εκείνος στα δεξιά δυσκολεύεται πολύ να κρατήσει το μεγάλο βιβλίο και γι’ αυτό τον βοηθάει ακόμη ένας. Σε αυτό περιλαμβάνονται όλοι όσοι θα κατευθυνθούν στην κόλαση, που φαίνεται πως είναι περισσότεροι.

Εκατέρωθεν των αγγέλων εμφανίζονται οι μορφές των ανθρώπων. Έτσι, στην πρώτη εικόνας άγγελοι βοηθούν τις ψυχές που σώθηκαν να ανέβουν στον ουρανό.

Αντίθετα, στη δεύτερη, οι δαίμονες τραβούν προς τα κάτω τις ψυχές που δεν κατάφεραν να κερδίσουν τη σωτηρία τους.

Το ανώτερο επίπεδο- το θεϊκό 

Στο ανώτερο επίπεδο της παράστασης, ο Μιχαήλ Άγγελος τοποθετεί τον Χριστό- Κριτή, να περιβάλλεται από φως. Πρόκειται για έναν Χριστό νεαρό και γυμνασμένο, επιλογή κάπως ασυνήθιστη αφού μέχρι τότε εικονιζόταν ως ώριμος άντρας. Το δεξί του χέρι είναι υψωμένο φανερώνοντας την καταδίκη των «εξ ευωνύμων κατηραμένων» ψυχών. Αντίθετα με το αριστερό του χέρι απευθύνεται στους «εκ δεξιών ευλογημένους του πατρός» οι οποίοι κατευθύνονται στον Παράδεισο.

Δίπλα του εικονίζεται η Παναγία σε μικρότερη κλίμακα, καθιστή και σχεδόν φοβισμένη. Το βλέμμα της είναι στραμμένο προς τις σωζόμενες ψυχές δηλώνοντας πως αποφεύγει να αντικρύσει τους κολασμένους.

Μπροστά από τον Χριστό μπορούμε να αναγνωρίσουμε κάποιους αγίους, όπως τον άγιο Λαυρέντιο να κρατά τη σχάρα του μαρτυρίου του. Δίπλα του απεικονίζεται ο άγιος Βαρθολομαίος να κρατάει το μαχαίρι και το δέρμα του γδαρμένου σώματός του. Φαίνεται μάλιστα πως το σώμα φέρει την αυτοπροσωπογραφία του Μιχαήλ Αγγέλου. Ακριβώς από πάνω του διακρίνουμε τον άγιο Πέτρο να κρατάει τα κλειδιά του Παραδείσου.

Είναι χαρακτηριστικό πως στο συγκεκριμένο επίπεδο κυριαρχεί το έντονο φως και έρχεται σε αντίθεση με το σκοτάδι χαμηλότερα.

Τα δύο τύμπανα – οι άγγελοι

Στα τύμπανα ακριβώς επάνω από το επίπεδο του Χριστού, τοποθετούνται δύο σκηνές που σχετίζονται με τα Πάθη Του. Στην αριστερή πλευρά απεικονίζονται γυμνοί και άπτεροι άγγελοι που προσπαθούν αν ανυψώσουν τον Σταυρό του Μαρτυρίου. Στην δεξιά πλευρά αποτυπώνονται επίσης άγγελοι χωρίς φτερά στην προσπάθειά τους να σηκώσουν τον κίονα της φραγγέλωσης. Έτσι, μέσα από αυτές τις παραστάσεις, το βλέμμα των θεατών κατευθύνεται και πάλι στον Χριστό.

Η αντίδραση των πιστών

Τα επίσημα αποκαλυπτήρια της Δευτέρας Παρουσίας έγιναν στις 31 Οκτωβρίου 1541 και αμέσως προκλήθηκε θύελλα αντιδράσεων. Λέγεται, μάλιστα, πως μόλις ο πάπας Παύλος Γ’ αντίκρυσε για πρώτη φορά το έργο, έπεσε στα γόνατα με δέος και τρόμο.

Ανάλογη αντίδραση είχε λίγο πριν την ολοκλήρωση του έργου και ο τελετάρχης Biagio de Cesena, ο οποίος χαρακτήρισε άσεμνα τα γυμνά. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην έμμεση απάντηση του καλλιτέχνη. Ο Μιχαήλ Άγγελος αποφάσισε να τον τοποθετήσει στο κάτω δεξιό τμήμα της παράστασης, μπροστά από την Κόλαση. Έτσι, η μορφή του Μίνωα φέρει τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του τελετάρχη, τυλιγμένο με ένα φίδι και με αυτιά γαϊδάρου.

Την περίοδο της Αντιμεταρρύθμισης, οι αντιδράσεις οξύνθηκαν. Κληρικοί και λαϊκοί ήταν αντίθετοι απέναντι στην αχαλίνωτη γυμνογραφία της παράστασης με εκπρόσωπό τους τον Pietro Aretino. Ο Μιχαήλ Άγγελος, ωστόσο, δεν αντέδρασε.

Δέκα χρόνια αργότερα, ο πάπας του ζήτησε να «διορθώσει» το έργο συναντώντας την άρνηση του καλλιτέχνη. Μόνο μετά τον θάνατό του  κατάφεραν να ζητήσουν την παρέμβαση του φίλου του Daniele da Voltera, ο οποίος «έντυσε» τις μορφές.

Σήμερα, η Δευτέρα Παρουσία του Μιχαήλ Αγγέλου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα της Ώριμης Αναγέννησης και μπορεί ο καθένας να το θαυμάσει από κοντά στην Καπέλα Σιστίνα.

Από Δήμητρα Νάτσιου στο  maxmag.gr  

Δείτε ακόμα

Cappella Sistina   museivaticani.va

και την περσινή μας ανάρτηση

Κυριακή των Απόκρεω

Πότε θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου και η Τελική Κρίση;   olympos2021_6