«Σιγά μην έρθει εδώ ο Πορτοκάλογλου το καλοκαίρι!»

Γράμμα στον Νίκο Πορτοκάλογλου από τον Θεσσαλικό Κάμπο: 
«Η πλημμύρα ανακάτεψε τις ζωές μας»

Ο μελισσοκόμος και βιοκαλλιεργητής Αλέξανδρος Γκουσιάρης, που όπως όλοι στον Θεσσαλικό Κάμπο προσπαθεί να κλείσει τις πληγές που άνοιξε ο «Daniel», απευθύνει μέσω της «Κ» μια αναπάντεχη επιστολή στον Νίκο Πορτοκάλογλου.

«Όνειρό μου θα ήταν να δω τον Θεσσαλικό Κάμπο σπαρμένο βιολογικά. Να επενδύσουμε στην ποιότητα, να την αξιοποιήσουν συνεταιρισμοί και να κάνουν γνωστή τη Θεσσαλία σε όλο τον κόσμο», έλεγε το 2019 στην «Κ» ο Αλέξανδρος Γκουσιάρης, μελισσοκόμος και βιοκαλλιεργητής από τον Ηλιά Καρδίτσας, ένα χωριό 30 κατοίκων («Οι… φιλόμουσες ντομάτες του Ηλιά Καρδίτσας», 21/2/2019). Του είχαμε μιλήσει με αφορμή το ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου «Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες», που κατέγραφε την προσπάθεια της μονάδας που είχε στήσει μαζί με τις γυναίκες του χωριού να διεισδύσει στην παγκόσμια αγορά, «ανασταίνοντας» ταυτόχρονα τον τόπο τους. «Αν με πληγώνει κάτι είναι που υπάρχει απαξίωση των γεωργών από τους αστούς», έλεγε. «Την αισθάνονται οι άνθρωποι της υπαίθρου. Και όμως, αυτό που κάνουν είναι κάτι μαγικό».

Πέντε χρόνια αργότερα, η πληγή αυτή βάθυνε και γέμισε λάσπες. «Η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν απάντησε ποτέ στα τηλεφωνήματά μας. Η Περιφέρεια μας παρέπεμψε στον δήμο, λόγω έλλειψης μέσων πρόσβασης που φυσικά δεν διέθετε ούτε ο δήμος. Πού να σταθείς και τι να κάνεις με τον ουρανό περίκλειστο και τη γη κρυμμένη στα λασπόνερα;» αναφέρει ο παραγωγός σε ένα συγκλονιστικό κείμενο με τον πιο αναπάντεχο αποδέκτη, τον Νίκο Πορτοκάλογλου, που έχει την τιμή να δημοσιεύει σήμερα η «Κ». «Ακόμη και σήμερα που σου γράφω ξυπνώ τη νύχτα και βλέπω μπροστά μου τις δυο ηλικιωμένες αδερφές να πνίγονται μέσα στο σπίτι τους στην Αστρίτσα».

Η γη δεν έχει στεγνώσει. Αλλά η ζωή όπως το νερό αναζητεί πάντα διεξόδους. «Σιγά μην έρθει εδώ ο Πορτοκάλογλου το καλοκαίρι!» άκουσε συγχωριανούς του να λένε, γεγονός που άναψε μέσα του το φιτίλι να καθίσει, να βάλει τις σκέψεις του σε τάξη, να γράψει αυτό το κείμενο προς τον δημιουργό, καλώντας τον στη γιορτή του Προφήτη Ηλία στα «απομακρυσμένα» χωριά του Θεσσαλικού Κάμπου.

Ο φόβος θα μας ακολουθεί μέχρι την επόμενη μεγάλη βροχή

Αγαπητέ Νίκο,

Ελπίζω να είσαι καλά και συγγνώμη για το μεγάλο κείμενο, μα ήταν μεγάλη κι η πλημμύρα. Σαν σκιά μ’ ακολουθεί όλο αυτό τον καιρό, όμως αυτό που με παιδεύει περισσότερο είναι ότι για να φύγει ο φόβος της, πρέπει να κάνουμε υπομονή και να προετοιμαστούμε για τον επόμενο μεσογειακό κυκλώνα που θα ‘ρθει!

Θα έχεις δει φαντάζομαι τις εικόνες. Απίστευτες! Τόσο νερό δεν μπορεί η γη να το καταπιεί. Γέμισε η Κάρλα που αποξηράναμε το ’60!

Ο Ηλιάς, το χωριό μας, αποκλείστηκε από την καταρρακτώδη βροχή την παραμονή της μεγάλης πλημμύρας του «Ντάνιελ». Είκοσι επτά κάτοικοι είμαστε, με τους έξι κάτω των εξήντα κι ο Ενιπέας ποταμός στα διακόσια μέτρα μακριά και στα όρια της υπερχείλισης. Η ανησυχία μεγάλη και το ερώτημα επιτακτικό: «Μήπως πρέπει να εκκενωθεί το χωριό;».

Η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν απάντησε ποτέ στα τηλεφωνήματά μας. Η Περιφέρεια μας παρέπεμψε στον δήμο, λόγω έλλειψης μέσων πρόσβασης που φυσικά δεν διέθετε ούτε ο δήμος. Πού να σταθείς και τι να κάνεις με τον ουρανό περίκλειστο και τη γη κρυμμένη στα λασπόνερα; Δύστροπες ώρες, μα η ψυχραιμία περίσσεψε απέναντι στο θεριό.

Όλοι ασφαλείς

Η παπαδιά στη Σοφία, ο Βαγγέλης με τη Σπυριδούλα στη Νίκη, οι Τοζιαίοι με την Ελένη στο Βησσάρη, η θειά Κατίνα σε μας, η Σταυρούλα με τον Χρήστο στον Γιουβρή κι οι υπόλοιποι στις ασφαλείς θέσεις τους. Ο μπάρμπα-Κώστας δεν ήθελε να φύγει μέχρι να σπάσει το ποτάμι. Το σχέδιό του ήταν, ότι αν έσπαγε το ανάχωμα θα πήγαινε με το αμάξι στον Βησσάρη. Δεν υπήρχε καμιά περίπτωση να τα καταφέρει, όπως και δεν τα κατάφερε μόνος του. Τον πήρε ο Σπύρος με το τρακτέρ στις 5 τα ξημερώματα. Ο Οδυσσέας με το τρακτέρ και την αποκοτιά της ηλικίας του ήρθε από την Ιτέα το απόγευμα προ πλημμύρας να πάρει τη γιαγιά του, μα εκείνη του αρνήθηκε! «Ε, σιγά! Πόσο νερό θα ‘ρθει;».

Στις πέντε το πρωί το νερό ήταν στο γόνατο, μα όλοι είχαμε τακτοποιηθεί σε σπίτια με ψηλή βεράντα ή όροφο…, με το νερό μας, τα χάπια μας και τη ξηρά τροφή μας για κάνα δυο μέρες. Τα μικρά γατιά μέσα, τα μεγάλα πάνω στα καυσόξυλα με την τροφή τους επίσης κι ο Καίσαρας, ο αδέσποτος τσοπανόσκυλος, στον ξυλόφουρνο που έχει στέγαστρο. Οι κότες θα ανέβουν μόνες τους στα ψηλά και το αυτοκίνητο παρκαρισμένο στα ψηλώματα του νεκροταφείου. Ο Ηλιάς δεν είχε χερσαία επικοινωνία μία μέρα πριν και δύο μετά τη μεγάλη πλημμύρα.

Η πολιτική προστασία δεν λειτούργησε, οπότε οι πολίτες ανέλαβαν δράση και κατάφεραν να μη θρηνήσουμε πάνω από 17 νοματαίους, αλλά να υπάρχει και αλληλοβοήθεια τις επόμενες δύσκολες ώρες της λάσπης, τις ώρες που και η παραμικρή στήριξη είναι πνοή ζωής.

Στη συνέχεια ήρθε βοήθεια σε βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης από πολίτες, οργανισμούς, εταιρείες, κράτος κι όλα ξαναπήραν τον δρόμο της στέγνας, μα όχι και της λήθης.

Στιγμιότυπο από το ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου «Οταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες», το οποίο καταγράφει την προσπάθεια της μονάδας που είχε στήσει ο μελισσοκόμος και βιοκαλλιεργητής Αλέξανδρος Γκουσιάρης στον Ηλιά Καρδίτσας μαζί με τις γυναίκες του χωριού να διεισδύσει στην παγκόσμια αγορά. Το μέλι και οι σάλτσες ντομάτας είχαν φτάσει στα ράφια μεγάλων εμπορικών καταστημάτων του εξωτερικού και είχαν φέρει το χαμόγελο στα χείλη των λιγοστών κατοίκων του Ηλιά. Ο κ. Γκουσιάρης ονειρευόταν το αύριο του Θεσσαλικού Κάμπου, αλλά το όνειρό του κόλλησε στις λάσπες. Δεν είναι μόνο οι καταστροφές από τις απανωτές κακοκαιρίες, είναι το αίσθημα της μοναξιάς, όπως περιγράφει στη συγκλονιστική επιστολή του προς τον Νίκο Πορτοκάλογλου.

Όλα αλλιώς

Τρεις εβδομάδες μετά τον «Ντάνιελ», ήρθε και νέος κυκλώνας, ο «Ελίας»! Δυο κυκλώνες σε τρεις εβδομάδες! Έπεσε αρκετό νερό στην ήδη χορτασμένη γη, πλημμύρισε πάλι τμήμα του κάμπου, εκκενώθηκαν χωριά και… φύγαμε για τα Τέμπη από τους ίδιους αρχέγονους δρόμους του νερού.

Δυο ημέρες όμως πριν την εκδήλωση του «Ελίας», η πολιτική προστασία ήταν εδώ! Στρατός, ΕΜΑΚ, πυροσβεστικά κλιμάκια απ’ όλη τη χώρα, σε κομβικά σημεία έτοιμοι να επέμβουν προς διάσωση και βοήθεια. Όλα ήταν αλλιώς ακόμη και σχέδιο εκκένωσης των χωριών υπήρχε… και τότε, συνειδητοποίησα την παντελή απουσία της πολιτικής προστασίας στον «Ιανό» και στον «Ντάνιελ», αλλά και τον σημαντικό ρόλο της!

Ο Ηλιάς δεν πλημμύρισε στον «Ελίας», αλλά κι αν πλημμύριζε θα ήταν έτοιμος να τον αντιμετωπίσει.

Ένστικτο της ζωής

Κι εδώ, Νίκο μου, θα ‘θελα να σου μεταφέρω μέσα από τη συλλογική μας εμπειρία κάποιες σκέψεις αποφορτισμένες από συναισθήματα θυμού και αγανάκτησης, γιατί τα ακραία φαινόμενα θα ξανάρθουν αργά ή γρήγορα και πρέπει να μας βρουν προετοιμασμένους.

Τουλάχιστον πέντε μέρες πριν τη μεγάλη πλημμύρα όλοι μας είχαμε σαν θέμα συζήτησης τις προβλέψεις των μετεωρολόγων για τα 500 χιλιοστά βροχής, που τελικά έγιναν 1.000. Αναβάλαμε εργασίες και προετοιμαζόμασταν για το άμετρο που θα ‘ρθει. Κανείς δεν το πίστευε, αλλά κάτι παξιμάδια και μερικές κονσέρβες μπήκαν στα ντουλάπια μας. Δυστυχώς όμως για εμάς, η πολιτική προστασία δεν έκανε το ίδιο… μόνο το ένστικτο της ζωής λειτούργησε και σώσαμε ό,τι μπορέσαμε.

Ακόμη και σήμερα που σου γράφω ξυπνώ τη νύχτα και βλέπω μπροστά μου τις δυο ηλικιωμένες αδερφές να πνίγονται μέσα στο σπίτι τους στην Αστρίτσα. Πέντε χλμ. είναι η Αστρίτσα από τον Ηλιά και χάθηκαν δυο ζωές που δεν θα έπρεπε να χαθούν αν υπήρχε ένας στοιχειώδης σχεδιασμός έστω και την ημέρα της κακοκαιρίας. Αντιλαμβάνομαι πόσο βαρύ είναι αυτό που γράφω, αλλά δυστυχώς έτσι είναι!

Τοπική γνώση

Οι νεκροί στον «Ντάνιελ» θα ήταν πολύ περισσότεροι αν δεν εμπλέκονταν οι διαθέσιμοι πολίτες και οι αξόδευτες δυνάμεις τους, γι’ αυτό και η εμπειρία των τριών απανωτών καταστροφών θα πρέπει να ενταχθεί στα επόμενα σχέδια πολιτικής προστασίας. Είναι μια τοπική γνώση που οφείλει να αναλυθεί, να αξιολογηθεί και να αποτυπωθεί στον κεντρικό σχεδιασμό της πολιτικής προστασίας.

Και κάτι ακόμη. Η επιστήμη γι’ ακόμη μια φορά βγήκε αληθινή στις προβλέψεις της. Γι’ αυτό εμπιστευόμαστε την επιστήμη. Γιατί προβλέπει! Οι μελισσοκόμοι, οι κτηνοτρόφοι, οι γεωργοί έχουμε συστήματα αποστολής ψηφιακών δεδομένων από απόσταση, το ψηφιακό κράτος γλίτωσε αμέτρητες ώρες ατελείωτης ταλαιπωρίας, ο ψηφιακός μας πολιτισμός ετοιμάζεται για την επόμενη επανάστασή του. Δεν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε αισθητήρες στάθμης κατά μήκος των αναχωμάτων που να λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια και να στέλνουν τα στοιχεία ψηφιακά σε ένα κεντρικό όργανο το οποίο και να έχει την ολοκληρωμένη εικόνα του φαινομένου, νύχτα και μέρα;

Όταν έπρεπε να πάρουμε απάντηση στο ερώτημα σχετικά με την εκκένωση του χωριού, ούτε η Π.Υ., ούτε η Περιφέρεια, ούτε ο δήμος μπορούσαν να μας κατευθύνουν. Ψηφιακά όμως μπορείς να έχεις τη μεγάλη εικόνα ώστε να οδηγήσεις έστω και τις ελάχιστες δυνάμεις σου, εκεί που χρειάζεται. Η σειρήνα του Παλαμά δεν λειτούργησε γιατί κόπηκε το ρεύμα! Έχει γεμίσει ο κάμπος φωτοβολταϊκά και η σειρήνα του δήμου δεν είχε ένα!

Κάτι τέτοια σκέφτονται οι πλημμυρισμένοι, Νίκο, αξιοποιώντας κάτι ανεκτίμητο. Είμαστε κομμάτι της καταστροφής!

Οι λύσεις

Όσον αφορά τον βραχυμεσοπρόθεσμο σχεδιασμό των νέων αντιπλημμυρικών παρεμβάσεων, προφανώς πρέπει να πάρουμε υπ’ όψιν μας τις λύσεις που προτείνουν η επιστήμη κι η τεχνολογία. Και το μέτρο εδώ δεν μπορεί να είναι μόνο το κόστος κατασκευής των νέων αντιπλημμυρικών, αλλά και το κόστος απώλειας παραγωγικής ζωής στον κάμπο της Θεσσαλίας.

• Κοινός νους ότι η συγκράτηση των νερών στα ορεινά της λεκάνης απορροής είναι κοντά στη βέλτιστη λύση, δημιουργώντας και αποθέματα νερού για άρδευση.

• Κοινός νους ότι κάποια ελάχιστα χωριά πρέπει, δυστυχώς, να μετακινηθούν σε ασφαλέστερα μέρη.

• Κοινός νους ότι δεν μπορούμε να στενεύουμε τα ποτάμια, ότι τα καινούργια ρέματα που άνοιξαν πρέπει να τα σεβαστούμε ως χειμάρρους…, μια φορά ποταμός για πάντα ποταμός!

Η γεωργική γη πληγώθηκε από τη μεγάλη πλημμύρα, από τα φερτά υλικά των βουνών, μα και του ανθρώπινου πολιτισμού. Τα αντλιοστάσια και τα συστήματα άρδευσης είναι κατεστραμμένα και δύσκολα θα επανέλθουν καθώς φεύγει κι ο χειμώνας, δημιουργώντας τεράστια ανασφάλεια στις ανοιξιάτικες σπορές.

Είναι, και θα είναι πολύς ο κόπος για να ξαναγίνουν παραγωγικά κάμποσα από τα χωράφια του Θεσσαλικού Κάμπου, αλλά δεν μπορεί να είναι διαφορετικός ο στόχος, στην ορεινή μας χώρα. Η εθνική διατροφική μας αυτάρκεια κατακτιέται και δεν χαρίζεται.

Εμπιστοσύνη

Ο Θεσσαλός γεωργός, κτηνοτρόφος, μελισσοκόμος, δενδροκόμος έχει ανάγκη από βοήθεια. Είναι ο ίδιος που πολλά χρόνια τώρα στηρίζει τις ζωές μας παράγοντας τροφή, ένδυση κι επικονίαση.

Είναι ο ίδιος που έχει ανάγκη επαναπροσδιορισμού της γεωργικής πολιτικής σε ένα σχεδιασμό που να αποβλέπει στην αυτάρκεια μέσω της αξιοπρεπούς εργασίας και ζωής του. Είναι ο ίδιος που χάνει την εμπιστοσύνη του στις δομές και στους θεσμούς… Εμπιστοσύνη μάς λείπει, γι’ αυτό ίσως να μην ασχολούμαστε με τα κοινά.

Σκαλί σκαλί

Η μεγάλη πλημμύρα ανακάτεψε πολύ τις ζωές μας, όπως έκανε το νερό στο χώμα. Είναι απερίγραπτα οδυνηρό να βλέπεις το λασπόνερο ν’ ανεβαίνει στο σπίτι, στο εργαστήριο, στο αυτοκίνητο και να μη γνωρίζεις πού θα σταματήσει και πότε. Σκαλί σκαλί, λεπτό με το λεπτό, κόποι ζωής κι έξω να βρέχει ασταμάτητα. Είναι ελάχιστοι εκείνοι που στον χωμάτινο τόπο μας δεν έπαθαν ζημιές σε σπίτια, επιχειρήσεις, γεωργική γη, αποθήκες, εξοπλισμό. Συγγενείς, φίλοι, γειτόνοι… όλοι μας!

Η μεγάλη πλημμύρα έφερε φόβο, γιατί ταρακούνησε την ιερή ασφάλεια της εξώπορτάς μας, της εστίας μας και ο φόβος αυτός θα μας ακολουθεί μέχρι την επόμενη μεγάλη καταρρακτώδη βροχή, που όμως δεν θα πλημμυρίσουμε και ο μηχανισμός της πολιτικής προστασίας θα είναι αποτελεσματικά παρών.

Διέξοδοι χαράς

Τώρα όσο ποτέ, αποζητούμε την παρηγοριά που μπορεί να φέρει η τέχνη σε μας εδώ στα «απομακρυσμένα» χωριά του μεγάλου Θεσσαλικού Κάμπου. Αντιπερισπασμός ισορροπίας στην απόγνωση και στην οικονομική δυσπραγία που θα ‘ρθει…, που ήρθε.

«Σιγά μην έρθει ο Πορτοκάλογλου το καλοκαίρι! Ξέρεις πόσα θέλω για εισιτήρια της οικογένειας; Με τι κουράγιο να πάμε; Θα δούμε κιόλας! Ίσως να μην πάρω τα παιδιά! Ίσως να πάνε μόνο με τη μάνα τους!».

Αυτές οι λίγες κουβέντες για τις καλοκαιρινές μουσικές μαζώξεις πριν ακόμη στεγνώσει η γη, μ’ έκαναν να χαμογελάσω και ν’ ανησυχήσω ταυτόχρονα! Να χαμογελάσω γιατί η ζωή ψάχνει πάντα διεξόδους χαράς στις στενωπούς του χρόνου και ν’ ανησυχήσω μην τυχόν ξεχαστεί η Θεσσαλία στη φούρια των καιρών μας. Είναι πιο εύκολο να ξεχνάς από το να θυμάσαι, αν δεν ζεις στον τόπο της καταστροφής.

Αυτές οι λίγες κουβέντες έδωσαν τη σπίθα να γραφτούν τόσο πολλές λέξεις, μα αν δεν τις έβγαζα «θα έσκαγα». Ναι, τα προβλήματα είναι τεράστια μα όχι ανυπέρβλητα και οι γεωργοί γι’ άλλη μια φορά θα σκύψουν το κεφάλι και θα βγάλουν τη δουλειά, έρθει δεν έρθει ο Πορτοκάλογλου στο χωριό, στη γιορτή του Προφήτη Ηλία!

Νίκο, έλα να δεις μέχρι πού έφτανε το νερό στη μεγάλη πλημμύρα. Δεν θα το πιστεύεις! Να το πεις και στους άλλους! Έλα να παίξεις το «Χαλασιά μου» με τον τρόπο σου τον αιολικό, έλα να δεις τον ολόγυρο χορό μας, έλα να βιώσουμε την ήττα της λήθης, έλα να δούμε μαζί πώς η μεγάλη βοήθεια που χρειαζόμαστε, γίνεται μια σταλιά μικρή…, αν μοιραστεί!

Δημοσίευση στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 15.02.2024   kathimerini.gr

Δυο εκτελέσεις του τραγουδιού

Νίκος Πορτοκάλογλου - Χαλασιά μου

Νίκος Πορτοκάλογλου & οι Φτερωτές Κιθάρες Χαλασιά μου (Παραδοσιακό Ηπειρώτικο) Διασκευή: Νίκος Πορτοκάλογλου Ζωντανή ηχογράφηση στο Club του Σταυρού του Νότου (3/4/2015)   youtube.com

"Χαλασιά μου" στο Μουσικό κουτί | 07/12/2022 | ΕΡΤ

Ο Νίκος Πορτοκάλογλου και η Ρένα Μόρφη υποδέχονται τον Κώστα Τζίμα έναν από τους μεγαλύτερους Ηπειρώτες τραγουδιστές, τον κορυφαίο σολίστα στο κλαρίνο και συνθέτη Θανάση Βασιλόπουλο και την Μαρίνα Σάττι, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις της τελευταίας δεκαετίας που συνδυάζει την παράδοση με τον πιο σύγχρονο ήχο.   youtube.com

Διαβάστε και το άρθρο

«Οι… φιλόμουσες ντομάτες του Ηλιά Καρδίτσας»,

Από ένα χωριό καταμεσής του Θεσσαλικού Κάμπου «ταξίδεψαν» μέχρι το Βερολίνο. Αφορμή, οι μεγαλωμένες με Βάγκνερ ντομάτες που παράγουν, ιστορία που ενέπνευσε το ντοκιμαντέρ «Οταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις Ντομάτες», το οποίο έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Οι ντομάτες που παράγονται στον Ηλιά Καρδίτσας έχουν κατακτήσει με την ποιότητά τους όλον τον κόσμο. Οι γυναίκες του χωριού είχαν σημαντική συμβολή στην επιτυχία.

από την Λίνα Γιάνναρου στις 21/2/2019, στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  kathimerini.gr

Διαβάστε και δείτε ακόμα

Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες [Trailer]  youtube.com   imdb.com

Μαριάννα Oικονόμου: Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες

athensvoice.gr   onlarissa.gr