Έλληνες: οι χτίστες της οικουμένης. Τούρκοι: η μάστιγα της οικουμένης

Γράφει ο Δημήτρης Νατσιός.

Κάποιος Ιμπραχίμ (από το βιβλικό Αβραάμ βεβαίως), το φερέφωνο του Ερντογάν, δήλωσε, μεταξύ άλλων αθλίων,  πρόσφατα ότι  "Οι Έλληνες δεν έχουν καμία σχέση με τους αρχαίους Έλληνες και τους βυζαντινούς". 

Το πρώτο που έχουμε να πούμε είναι ότι οι Τούρκοι  σίγουρα είναι γνήσιοι απόγονοι των προγόνων τους, των αιμοσταγών, μογγολικών στιφών που έσπερναν -και σπέρνουν- τον θάνατο και την καταστροφή, από όπου περνούσαν. Ίδιοι και απαράλλακτοι αιώνες τώρα.

Το δεύτερο είναι το εξής: Όλοι οι όμοροι μας λαοί, Αλβανοί, Βούλγαροι, Τούρκοι, Σέρβοι, καυχώνται για την απευθείας καταγωγή τους από τους "αρχαίους" προγόνους τους και ουδείς ποτέ το αμφισβήτησε. Οι μόνοι που δεν έχουν δικαίωμα να υπερηφανεύονται για την άμεση καταγωγή τους από τους προγόνους τους, αρχαίους… μεσαίους και νεότερους, είμαστε εμείς οι Έλληνες. Γιατί; Διότι έχουμε ζηλευτή ιστορία, η λέξη Έλληνας είναι ταυτόσημο του πολιτισμού, της ομορφιάς, της αρχοντιάς, της ανδρείας και της λεβεντιάς. Και δεν χρειάζεται να παραθέσω τα όσα έχουν γράψει όλα τα μεγάλα πνεύματα της ανθρωπότητας, ανά τους αιώνες, για τους Έλληνες.( "Δεν υπάρχει ιδιότης τιμιωτέρα" από το να είσαι Έλληνας, έλεγε ο Καβάφης).

Στην παράθεση των γειτονικών λαών δεν ανέφερα τους Σκοπιανούς. Δεν είναι λαός, είναι τεχνητό κατασκεύασμα. Ποια ιστορία έκλεψαν; Της Μακεδονίας, την ελληνική και βρέθηκαν οι προδότες, πρώην και νυν, που νομιμοποίησαν και αποδέχονται  το ανοσιούργημα. Το περίεργο είναι πως όλοι οι γείτονες, κατά καιρούς ορέγονται μια ελληνική περιοχή, ένα περίοπτο και τρανό όνομά μας. Οι Αλβανοί εποφθαλμιούν την Ήπειρο, οι Βούλγαροι την Θράκη, οι Τούρκοι ονομάζουν τον Όμηρο, Ομέρ και αυτοανακηρύσσονται συνεχιστές του Βυζαντίου, ενώ ταϊζουν τα κοπάδια τους με ονειροφαντασιώσεις του τύπου πως "είμαστε οι γεννήτορες της ανθρωπότητας" και είναι "ευτυχία να είσαι Τούρκος". Και εμείς; "Οι νοσούντες εξ ελαφρότητος"(Παπαδιαμάντης), οι της αψόγου στάσεως υποστηρικτές; Εμείς έχουμε τα γνωστά σκύβαλα και περιτρίμματα της ιστοριογραφικής τσαρλατανιάς, που παρεισέφρησαν στα πανεπιστήμια και δηλητηριάζουν χρόνια και χρόνια τον λαό με ιδεοληψίες πως πρώτα γίναμε κράτος- κάποια απολειφάδια Σλάβων, Τούρκων και Αλβανών επαναστάτησαν το Εικοσιένα- και μετά έθνος. Όλοι επιβίωσαν στις εθνικές τους περιπέτειες, μόνο οι Έλληνες εξαφανίστηκαν. Αυτές βέβαια οι "βλαμμένες" ιδέες δεν είναι καινούργιες. Είναι η γνωστή θεωρία του απατεώνα Φαλμεράυρερ, που του οφείλουμε χάριτες γιατί ενεργοποίησε σπουδαίους ιστορικούς (Παπαρρηγόπουλος, Ζαμπέλιος), λαογράφους (Ν. Πολίτης), γλωσσολόγους (Βερναρδάκης, Χατζηδάκις), ποιητές και πολλούς άλλους ειδήμονες, επιστήμονες και λογοτέχνες που ανέδειξαν την συνέχεια του ελληνικού έθνους.

Τέλος πάντων για όλα αυτά την απάντηση την βρίσκουμε στον Μακρυγιάννη, με την απλοϊκά μεγαλοπρεπή του φράση: "Ότι αρχή και τέλος, όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά". (Αν και ο Σεφέρης, αηδιασμένος από την βλακεία, την μωρία, την εγωπάθεια και την γενική αναπηρία της ηγετικής τάξης, θα γράψει παραφράζοντας τον Μακρυγιάννη: "Ως τώρα όλοι βαλθήκαμε να καταβροχθίσουμε την Ελλάδα. Η στάθμη αυτής της τροφοδοσίας ολοένα κατεβαίνει. Σε λίγο θα αρχίσει να μας τρώει εκείνη").

Όσο για τις τουρκικές ανοησίες την καλύτερη απάντηση για το ποιόν των Ελλήνων και το μέγα χάσμα που μας χωρίζει από την βαρβαρότητα των μεμέτηδων, παραπέμπω σε ένα παλιό κείμενο. Το εντόπισα στα άπαντα του εθνικού μας ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, (εκδ, “Μέρμηγκας”, σελ.155, τόμ 3ος), του «φυλάκτορα του Γένους», όπως τον ονομάζει ο Παλαμάς σ' ένα ποίημά του. Είναι γράμμα που έστειλε στις 31 Μαρτίου του 1860 στον Ανδρέα Λασκαράτο. Το γεγονός το χαρακτηρίζει «ανέγδοτο».

Το 1822 ο αθάνατος Οδυσσέας Ανδρούτσος, το λιοντάρι της Ρούμελης, πολιορκεί την Ακρόπολη των Αθηνών “όπου ευρίσκοντο κλεισμένοι οι Τούρκοι". Διαβάζω και αγαλλιώ:

«Εξύπνησαν κάποια παλληκάρια του Οδυσσέως, πρωί πρωί και από το πρώτο γλυκοχάραμα έμειναν εκστατικά, βλέποντας τους Τούρκους ανεβασμένους επάνω εις τον Παρθενώνα και εργαζόμενους με μεγάλη βία να χαλούν τα ωραία εκείνα μνημεία. Τόσο παράξενη και ακατανόητη τους εφάνη τέτοια ανωφελής βαρβαρότης, οπού έτρεξαν αμέσως να ειδοποιήσουν τον Οδυσσέα. Αφού ο στρατηγός εβεβαιώθηκε με τα μάτια του απόλυσε τρία τέσσερα από τα παλληκάρια του να πλησιάσουν εις την Ακρόπολη και να ερωτήσουν τους Τούρκους, διατί έδειχναν τέτοια αγριότητα με μάρμαρα, τα οποία δεν τους επροξενούσαν καμμία βλάβη. Επέταξαν με μιας οι γενναίοι και ύστερα από λίγη ώρα έφεραν εις τον στρατηγό την απόκριση ότι οι Τούρκο,ι μην έχοντας άλλο μολύβι διά να χύσουν βόλια και ξανοίξαντες ότι μέσα εις εκείνα τα μάρμαρα ευρίσκεται τούτο το μέταλλο, χυμένο επίτηδες διά να δίδη δύναμη και σταθερότητα, είχαν αποφασίσει να προστρέξουνε εις εκείνο το χαλασμό διά να δυνηθούνε να εξακολουθήσουνε τον πόλεμο.

Τέτοια απόκρισι επροξένησε μεγάλη απελπισία εις τους Έλληνες και αφού εστοχάστηκαν τι να πράξουν διά να σώσουν από τον όλεθρο τα μνημεία του μεγαλείου των, όλοι με μια φωνή αποφάσισαν να μηνύσουν εις τους αποκλεισμένους να παύσουν την καταστροφή και ήσαν έτοιμοι να τους προμηθεύσουν όσο μολύβι τους εχρειάζετο για την υπεράσπισή τους. Ούτω και εγένετο. Έστερξαν οι Τούρκοι, και οι Έλληνες εξαγόρασαν με το αίμα τους -δίδοντες εις τους εχθρούς βόλια διά να τους σκοτώσουν- τα πολύτιμα εκείνα μάρμαρα, τα οποία ήσαν προωρισμένα να ζήσουν διά να ίδουν πάλιν αναστημένο ολόγυρά τους εκείνο το έθνος, το οποίο από τόσους αιώνας εφαίνετο βυθισμένο εις λήθαργο. Αξιοθαύμαστο παράδειγμα αρετής, γενναιότητος και ζήλου προς την πατρίδα!». (Εκπληκτικό γεγονός!!).

Η πολιορκία της Ακρόπολης σε ζωγραφική απεικόνιση του Παναγιώτη Ζωγράφου σε ιδέες του Γιάννη Μακρυγιάννη

Αυτή είναι η διαφορά μας με τους γενοκτόνους μας Τούρκους.  Εμείς είμαστε (ήμασταν; τι να πω;) ένας λαός "που άφησε τα βήματα και τα χνάρια του πάνω στη γη. Για να τα κοιτάζει η ιστορία και να βρίσκει τον εαυτό της, ένας λαός που έμαθε να χτίζει και να χαμογελά". Ένας λαός χτίστης της οικουμένης. Και αυτοί, ένας λαός "που γέμισε πληγές το χώμα…Ένας λαός που χαλά, γιατί δεν μπορεί να χτίσει. Που ιεροσυλεί (Αγιά Σοφιά), γιατί δεν μπορεί να σεβαστεί. Και καταστρέφει, γιατί δεν μπορεί να δημιουργήσει". Ένας λαός μάστιγα της οικουμένης. (Άνθος Λυκαύγης, "Απ' εδώ πέρασαν εκείνοι", "Κυπριακό ανθολόγιο για παιδιά του δημοτικού", Λευκωσία 1994).

Νατσιός Δημήτρης, δάσκαλος-Κιλκίς

Πλούσια αρθρογραφία του στο ηλεκτρονικό περιοδικό Αντίβαρο κατά την πολυετή συνεργασία του. Στη σελίδα αυτή θα βρείτε όλα του τα άρθρα από το 2006 μέχρι σήμερα.

Κείμενο και αρχική φωτογραφία από εδώ.

Η θεραπεία των δύο τυφλών και του κωφού

26 ΙΟΥΛΙΟΥ 2020

Κυριακῇ  Ζ΄ Ματθαῖου

«Κατά την πίστιν υμών γενηθήτω υμίν»

Ἐκ τοῦ κατά Ματθαῖον,  Κεφ. 9: 27-35

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, παράγοντι τῷ ᾿Ιησοῦ, ἠκολούθησαν αὐτῷ δύο τυφλοὶ, κράζοντες καὶ λέγοντες· Ἐλέησον ἡμᾶς, Υἱὲ Δαυΐδ. 

Ἐλθόντι δὲ εἰς τὴν οἰκίαν, προσῆλθον αὐτῷ οἱ τυφλοί, καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς· Πιστεύετε ὅτι δύναμαι τοῦτο ποιῆσαι; Λέγουσιν αὐτῷ· Ναί, Κύριε. 

Τότε ἥψατο τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν, λέγων· Κατὰ τὴν πίστιν ὑμῶν, γενηθήτω ὑμῖν.

Καὶ ἀνεῴχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί· καὶ ἐνεβριμήσατο αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς λέγων· Ὁρᾶτε μηδεὶς γινωσκέτω.

Οἱ δὲ ἐξελθόντες, διεφήμισαν αὐτὸν ἐν ὅλῃ τῇ γῇ ἐκείνῃ.

Αὐτῶν δὲ ἐξερχομένων, ἰδοὺ προσήνεγκαν αὐτῷ ἄνθρωπον κωφὸν, δαιμονιζόμενον·

Καὶ ἐκβληθέντος τοῦ δαιμονίου, ἐλάλησεν ὁ κωφός· καὶ ἐθαύμασαν οἱ ὄχλοι λέγοντες· Ὅτι οὐδέποτε ἐφάνη οὕτως ἐν τῷ ᾿Ισραήλ.

 Οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἔλεγον· Ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια.

Καὶ περιῆγεν ὁ ᾿Ιησοῦς τὰς πόλεις πάσας καὶ τὰς κώμας διδάσκων ἐν ταῖς Συναγωγαῖς αὐτῶν, καὶ κηρύσσων τὸ Εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ.

Τὸ Εὐαγγέλιον

26 Ιουλίου 

Μνήμη τῆς Ἁγίας Ὁσιομάρτυρος Παρασκευῆς καὶ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Ἑρμολάου.

εικόνα

Κύπρος 1974: Από το προδοτικό πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου στον «Αττίλα 1»

Από το προδοτικό πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου στον «Αττίλα 1»

Γράφει ο Μιχάλης Στούκας

Πώς σχεδιάστηκε το πραξικόπημα της 15/7/1974 κατά του Μακάριου - Η έκπληξη των Τούρκων και η απόφασή τους για απόβαση στην Κύπρο - Από την τουρκική εισβολή ως την εκεχειρία της 22ας Ιουλίου - Τι γράφει ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ στο βιβλίο του «Απόφαση-Απόβαση»

Έχουν περάσει 46 χρόνια από τον Ιούλιο του 1974 και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, γνωστή ως ‘’Αττίλας 1’’. Με τον Αττίλα 2 τον Αύγουστο του 1974 οι Τούρκοι κατέχουν μέχρι σήμερα το 37% της Κύπρου. Λύση στον ορίζοντα δεν φαίνεται και η Τουρκία έχοντας αποθρασυνθεί πλήρως και καθώς κανείς δεν φαίνεται ότι είναι διατεθειμένος με κάποιον τρόπο να την εμποδίσει, προβαίνει συνεχώς σε παράνομες και προκλητικές ενέργειες σε βάρος της μαρτυρικής Μεγαλονήσου (π.χ. γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ).

Για την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974 έχουν ειπωθεί και έχουν γραφτεί πάρα πολλά. Θα προσπαθήσουμε με το σημερινό μας άρθρο να φωτίσουμε μερικές άγνωστες πτυχές των ημερών εκείνων. Ίσως για πρώτη φορά θα δημοσιευθούν στο διαδίκτυο στοιχεία για την κατάσταση μέσα στην ίδια την Τουρκία το 1974 και το πώς λήφθηκαν οι αποφάσεις για την εισβολή στην Κύπρο. Στο βιβλίο του πάντα καλά ενημερωμένου Τούρκου δημοσιογράφου Μεχμέτ Αλί Μπιράντ (1941-2013) ‘’Απόφαση-Απόβαση’’ που πρωτοεκδόθηκε στην Τουρκία το 1976, υπάρχουν λεπτομέρειες που μάλλον θα εκπλήξουν τους αναγνώστες μας.

Το πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου (15/7/1974)

Οι σχέσεις του Αρχιεπίσκοπου Μακάριου με το στρατιωτικό καθεστώς της Αθήνας ήταν μάλλον υποτονικές ως το 1971. Όμως η επίσκεψη του Μακάριου στη Μόσχα στις 2 Ιουνίου 1971 προκάλεσε οξύτατη αντίδραση της χούντας. Αυτό δεν εμπόδισε τον Μακάριο να έρθει στη συνέχεια στην Αθήνα και να συζητήσει για τον διακοινοτικό διάλογο και την ύφεση στις σχέσεις των δύο κοινοτήτων.

Νέα όξυνση στις σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας ήλθε το 1972 με την μυστική εισαγωγή από τον Αρχιεπίσκοπο όπλων από την Τσεχοσλοβακία, τα οποία τελικά παραδόθηκαν στις δυνάμεις του ΟΗΕ για φύλαξη. Στις 24 Αυγούστου 1973 ο Γεώργιος Παπαδόπουλος με δήλωσή του, απηύθυνε έκκληση στον στρατηγό Γρίβα να σταματήσει την ένοπλη δράση του και να διαλύσει την οργάνωση του, ωστόσο ο Γρίβας δεν δέχτηκε. Για τελευταία φορά ο Μακάριος επισκέφτηκε την Αθήνα, στη διάρκεια του στρατιωτικού καθεστώτος ,στις 6 Νοεμβρίου 1973.

Μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου η δικτατορία του Γ. Παπαδοπούλου κατέρρευσε και η εξουσία πέρασε στα χέρια του «αόρατου δικτάτορα» Δημήτριου Ιωαννίδη που διόρισε πρωθυπουργό τον Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο.
Στις 27 Ιανουαρίου 1974 πέθανε ο Γεώργιος Γρίβας Διγενής και η ΕΟΚΑ/Β άρχισε να ελέγχεται πλήρως από το δικτατορικό καθεστώς Ιωαννίδη. Συνέχισε την πρακτική των επιθέσεων συνήθως εναντίον αστυνομικών σταθμών, των δολιοφθορών και των απαγωγών αντιφρονούντων. Αθήνα και Λευκωσία βρίσκονταν πλέον σε πλήρη ρήξη. Το καθεστώς Ιωαννίδη αντιμετώπιζε με ελαφρότητα και τυχοδιωκτισμό το Κυπριακό.

Η χούντα του Ιωαννίδη, έτρεφε απέχθεια για τον Μακάριο, καθώς ο Αρχιεπίσκοπος υποστήριζε την ανεξαρτησία της Κύπρου και όχι την ένωσή της με την Ελλάδα και επίσης επιδίωκε η Κύπρος να έχει στενότερες σχέσεις με τα κομμουνιστικά κράτη και τις αδέσμευτες χώρες.

Η απόφαση για ανατροπή του Μακάριου, σύμφωνα με τα πρακτικά της Βουλής των Ελλήνων (σελ. 634-5), λήφθηκε από τον Ιωαννίδη και μία ομάδα «σκληρών» αξιωματικών». Η επίσημη απόφαση πάρθηκε από τους Ιωαννίδη, Γκιζίκη, Ανδρουτσόπουλο και Μπονάνο (Α/ΓΕΕΘΑ). Την εκτέλεση του εγχειρήματος, ανέλαβαν οι Ιωαννίδης και Μπονάνος. Η επιστολή του Μακάριου προς τον Γκιζίκη στις 2/7/1974, επιτάχυνε τις εξελίξεις.

Η εκτέλεση της επιχείρησης, ανατέθηκε στον Ταξίαρχο Μιχαήλ Γεωργίτση, με βοηθό τον Διοικητή των Καταδρομών της Εθνοφρουράς, Συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Κομπόκη, που πραγματοποίησε την επίθεση κατά του Προεδρικού Μεγάρου, στις 8.15 π.μ. της 15ης Ιουλίου 1974.

Ο Μακάριος, που εκείνη την ώρα δεχόταν στο γραφείο του μια αντιπροσωπεία μαθητών από την Αίγυπτο, αναγκάστηκε να φύγει, με πολιτικά ρούχα και τραγιάσκα, από την πίσω πόρτα του Προεδρικού Μεγάρου και μεταφέρθηκε με αστυνομικό όχημα, μέσα από αγροτικούς δρόμους, σε μοναστήρι στο όρος Τρόοδος. Εκεί άκουσε τον ραδιοφωνικό σταθμό της Λευκωσίας, που είχε καταληφθεί από τους πραξικοπηματίες να αναγγέλλει… τον θάνατό του. Ωστόσο, ο Μακάριος μέσω άλλης διαδρομής έφτασε στην Πάφο. Από τον καθεδρικό ναό της πόλης, στις 13.00, απηύθυνε διάγγελμα προς τον κυπριακό λαό, διαψεύδοντας τον θάνατό του…: «Ελληνικέ κυπριακέ λαέ. Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποιος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος…».
Το μήνυμα έγινε γνωστό από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Τελ Αβίβ που το είχε λάβει χάρη στον ισχυρό πομπό του και το αναμετάδωσε άμεσα. Ο Μακάριος κατόρθωσε να φτάσει μέσω των αγγλικών βάσεων στην Κύπρο στο Λονδίνο. Το πραξικόπημα επικράτησε.

Συνολικά 35-40 Έλληνες αξιωματικοί ήταν ενημερωμένοι για το πραξικόπημα ή προϊδεασμένοι γι’ αυτό. Τα υψηλόβαθμα στελέχη που ήταν αντίθετα με το πραξικόπημα, όπως ο Διοικητής της Εθνικής Φρουράς Αντιστράτηγος Ντενίσης, ο νέος Διοικητής της ΕΛΔΥΚ Συνταγματάρχης Νικολαΐδης και ο Διευθυντής του 2ου Επιτελικού Γραφείου της Εθνικής Φρουράς Αντισυνταγματάρχης Μπούρλος κλήθηκαν από τον Α/ΓΕΕΘΑ Μπονάνο στην Αθήνα και δεν τους επιτράπηκε να επιστρέψουν στην Κύπρο πριν την ολοκλήρωσή του.

Από τις σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ Εθνοφρουράς και του Εφεδρικού Σώματος Αστυνομίας που ήταν φιλικά προσκείμενο στον Μακάριο, καθώς και τις ακρότητες μεταξύ οπαδών του Μακάριου και οπαδών της ενωτικής παράταξης υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν 400-450 άτομα. Ο συνταγματάρχης Κομπόκης αφού δεν μπόρεσε να βρει κάποιον άλλον επέλεξε για νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον βουλευτή και δημοσιογράφο Νικόλαο Σαμψών.

Έκπληκτοι Τούρκοι μαθαίνουν για το πραξικόπημα!

Θα περίμενε κανείς ότι οι Τούρκοι με την περιβόητη Μ.Ι.Τ. και τους χιλιάδες Τουρκοκύπριους κατασκόπους θα γνώριζαν ίσως και νωρίτερα για το πραξικόπημα. Στο βιβλίο του «Απόφαση-Απόβαση» ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ μάλλον απομυθοποιεί την τότε τουρκική ηγεσία. Ο πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ το πρωί της 15/7/1974 ετοιμαζόταν ν’ αναχωρήσει για την πόλη Αφιόν όπου θα μιλούσε για την επανέναρξη της καλλιέργειας του οπίου. Αυτό θα είχε σημαντικό αντίκτυπο στο αμερικανικό Κογκρέσο. Στη συνέχεια θα πήγαινε στο Ντενιζλί όπου θα μιλούσε στους χωρικούς για την πάταξη του λαθρεμπορίου και θα ζητούσε τη βοήθειά τους. Στις 10.25 π. μ. ο Γενικός Διευθυντής του Τμήματος Τουρκοελληνικών Υποθέσεων Ετζμέλ Μπαρουτσού έλαβε το εξής μήνυμα: ‘’Άκρως απόρρητον’’ «Πληροφορούμαστε ότι σήμερα γύρω στις 8.30 έγινε πραξικόπημα κατά του Μακάριου. Ακούγονται πυροβολισμοί από το προεδρικό μέγαρο. Πρεσβεία της τουρκικής Δημοκρατίας στη Λευκωσία». Ο Μπαρούτσου επιδίωξε να επικοινωνήσει με τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας Χασάν Ισίκ χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά επικοινώνησε με τον Ετζεβίτ λίγο πριν την απογείωση του αεροπλάνου. Έκπληκτοι ο Τούρκος πρωθυπουργός και ο Ισίκ που τον συνόδευε άκουσαν τα νέα.

Όπως γράφει ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ η Μ.Ι.Τ. εδώ και αρκετό καιρό δεν είχε αρκετές πληροφορίες για τις στρατιωτικές προετοιμασίες των Ελληνοκυπρίων. Μετά την επιστολή Μακάριου στον Γκιζίκη, στην οποία ανέφερε ότι Έλληνες αξιωματικοί της Κύπρου ετοιμάζουν πραξικόπημα εναντίον του και ζητούσε την άμεση απομάκρυνσή τους ενώ τόνιζε ότι θα μειωθεί στο μισό η δύναμη της Εθνοφρουράς, οι Τούρκοι πίστευαν ότι θα μπορούσαν να συμβούν μικρογεγονότα και όχι βέβαια πραξικόπημα. Λίγο καιρό πριν όμως ο πρέσβης της ΕΣΣΔ στην Άγκυρα Γκρουπιακόφ είχε πει στον Τούρκο ΥΠΕΞ Γκιουνές: «Έχουμε επιδώσει διακοίνωση στην Αθήνα. Διαισθανόμαστε ότι στην Κύπρο εξελίσσονται συνωμοσίες. Τους έχουμε επιστήσει την προσοχή. Η Σοβιετική Ένωση επίσημα εφιστά την προσοχή και της Τουρκίας: Προσέξτε, θα έχουμε εξελίξεις». 

Ο Ετζεβίτ αποφάσισε να πραγματοποιήσει το ταξίδι του στο Αφιόν μόνο, και έστειλε τον Ισίκ στο υπουργείο του. Στη διάρκεια του ταξιδιού αυτού φαίνεται ότι πήρε την απόφαση για εισβολή στην Κύπρο. Όπως αποκάλυψε στον Μπιράντ: ‘’ Έκρινα ότι το πραξικόπημα ήταν Ένωση (ενν. με την Ελλάδα). Ήμουν της γνώμης ότι η επέμβασή μας ήταν αναγκαία. Ανησυχούσα μη χάσουμε καιρό’’. Στο πρωθυπουργικό γραφείο απόντος βέβαια του Ετζεβίτ έγινε μια πρώτη σύσκεψη. Εκεί κλήθηκε και ο Ετζμέλ Μπαρουτσού που υποστήριξε αδίστακτα τη γνώμη ότι έπρεπε να γίνει επέμβαση καθώς το πραξικόπημα ισοδυναμούσε με Ένωση.

Στο μεταξύ οι ξένες χώρες η μία μετά την άλλη αποδοκίμαζαν σκληρά την Αθήνα και το πραξικόπημα. Πρώτη η ΕΣΣΔ: «Η χούντα άπλωσε το χέρι της και στην Κύπρο». Στο βιβλίο του ο Μπιράντ αναφέρει τους έντονους προβληματισμούς που υπήρχαν στην τουρκική ηγεσία για το εάν πρέπει να γίνει εισβολή στην Κύπρο ή όχι. Συσκέψεις επί συσκέψεων, συζητήσεις επί συζητήσεων. Παραθέτει μία μάλλον άγνωστη πληροφορία. Στις 16 Ιουλίου η Βουλγαρία και η Γιουγκοσλαβία άρχισαν να συγκεντρώνουν στρατεύματα στα σύνορά τους με την Ελλάδα. Έτσι σε περίπτωση ελληνοτουρκικού πολέμου ο Στρατός μας έπρεπε να διαμοιραστεί σε τρία μέτωπα.

Στην Άγκυρα, ο πρόεδρος Fahri Koroturk κάλεσε σε σύσκεψη όλους τους αρχηγούς των κομμάτων της εποχής, όπου ακούστηκαν διάφορες απόψεις. Όλοι οι βασικοί υπουργοί της κυβέρνησής (Γκιουνές, Ισίκ), ήταν υπέρ της εισβολής στην Κύπρο. Υπουργός Οικονομικών, ήταν τότε ο γνωστός μας κι απ’ το περίφημο «ροζ βίντεο» του 2010, που τον έπληξε ανεπανόρθωτα, Ντενίζ Μπαϊκάλ. Και αυτός συμφώνησε με την προοπτική της εισβολής στην Κύπρο. Ο μόνος που είχε αντιρρήσεις, ήταν ο επίσης γνωστός μας Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, που ήταν ηγέτης του Κόμματος της Δικαιοσύνης τότε. Έχοντας εμπειρία από ανάλογες καταστάσεις του παρελθόντος είπε: «Έχω ενδοιασμούς. Εάν επέμβουμε, μπορεί να εκραγεί ελληνοτουρκικός πόλεμος και οι Έλληνες έχουν τη δυνατότητα να τον ξεκινήσουν από το πιο κατάλληλο γι’ αυτούς σημείο. Δεν ξεκινούμε ανακοινώνοντας ότι θα κάνουμε απόβαση, διότι δεν είμαστε κάποια παγκόσμια δύναμη… Προς τι λοιπόν ο πόλεμος και η επέμβαση; Και ποιος ο στόχος μας; Θα πούμε ότι η Κύπρος είναι δική μας; Η επέμβαση που προτείνετε, σημαίνει έναρξη ελληνοτουρκικού πολέμου. Αναλαμβάνετε την ευθύνη μίας τέτοιας περιπέτειας;»

Ο Ντεμιρέλ όμως, αποτελούσε μειοψηφία. Η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτικών και των στρατιωτικών στην Τουρκία, προσανατολιζόταν προς την επέμβαση στην Κύπρο, χωρίς όμως να κρύβουν τους προβληματισμούς τους.
Ανώτατος Τούρκος αξιωματικός, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ο Ετζεβίτ δεν μας ρώτησε ούτε μία φορά πώς και από ποιο σημείο θα πραγματοποιούσαμε την απόβαση. Βασιζόταν στον στρατό και ήταν σίγουρος πως θα τα καταφέρναμε. Στην Κύπρο τα πράγματα ήταν απλά για μας, διότι στη Μεσόγειο διατηρούσαμε πλήρη υπεροχή. Στο Αιγαίο, όμως η πρωτοβουλία βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων.
Κινδυνεύαμε να υποστούμε επίθεση από οποιαδήποτε σημείο στο Αιγαίο… Γι’ αυτό αφήσαμε το 70% των δυνάμεών μας στη δυτική Τουρκία».

Η αρχική σκέψη, ήταν να γίνει επίθεση στην περιοχή Μπογιάζ, 36 χλμ. βόρεια της Αμμοχώστου. Τελικά, οι Τούρκοι πληροφορήθηκαν εκ των υστέρων ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά, είχε λάβει αυξημένα μέτρα εκεί. Γι’ αυτό επιλέχθηκε τελικά μια μικρή παραλία δυτικά της Κυρήνειας. Υπολογίζεται ότι στην Κύπρο στάλθηκαν 36.000-38.000 στρατιώτες, 160 άρματα μάχης Μ-47 και Μ-48 και 80 αεροσκάφη.

Στις 17 Ιουλίου, άρχισε στο λιμάνι της Μερσίνας η φόρτωση των αρματαγωγών και αποβατικών πλοίων. Οι πόλεις σείονταν από ανθελληνικές διαδηλώσεις όπου κυριάρχησε το σύνθημα «μουνταχαλέ» (απόβαση). Τα δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου, έριχναν λάδι στη φωτιά. Τουρκική πηγή ανέφερε: «Σε όλα τα σημεία της χώρας υπήρχε μια γενική κατάπληξη, η οποία σιγά σιγά μεταβλήθηκε σ’ ένα ξέφρενο ξέσπασμα. Ο τουρκικός λαός ξέσπασε γιατί, ενώ τα τελευταία χρόνια ξελαρυγγιαζόταν στα διάφορα συλλαλητήρια, στη συνέχεια επέστρεφε άπραγος στο σπίτι του. Ξέσπασε εναντίον του Έλληνα, τον οποίο υποτιμούσε, τον έβλεπε, όμως να προηγείται ως προς την οικονομική και κοινωνική του δομή».
Κατά την άποψή μας, οι Τούρκοι έχουν απέναντί μας ένα διαχρονικό αίσθημα κατωτερότητας. Αν σκεφτούμε ότι επί Τουρκοκρατίας υψηλές θέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατείχαν Έλληνες. Χριστιανοί ή εξισλαμισμένοι. Στη Σμύρνη, κυριαρχούσαν οι Έλληνες. Στην Κωνσταντινούπολη, 100.000 Έλληνες έλεγχαν όλη την οικονομική ζωή της Πόλης, ως τα Σεπτεμβριανά του 1955.

Από την άλλη πλευρά, η μεγαλομανία και το πληθυσμιακό πλεονέκτημα, σε συνδυασμό με το παρελθόν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κάνουν τους Τούρκους να μας υποτιμούν. Ξέρουν όμως κατά βάθος, ότι οι Έλληνες, ακόμα και οι καναπεδάτοι, οι… φραπεδόβιοι και οι μπαρόβιοι, είναι απρόβλεπτοι και αποτελούν (ή θ’ αποτελέσουν αν χρειαστεί…) έναν πολύ δύσκολο αντίπαλο, που μπορεί να τους προκαλέσει απρόβλεπτες κι ανεπανόρθωτες ζημιές…

Ο Ετζεβίτ στο Λονδίνο – Ο Τζόζεφ Σίσκο σε Αθήνα – Άγκυρα

Στο διπλωματικό πεδίο, πριν την εισβολή, ο Μπουλέντ Ετζεβίτ επισκέφθηκε το Λονδίνο για συνομιλίες με τον Βρετανό πρωθυπουργό Ουίλσον και τον Υπουργό Εξωτερικών Κάλαχαν. Παράλληλα, ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ, ο ρόλος του οποίου στο Κυπριακό είναι τουλάχιστον ύποπτος, έστειλε τον βοηθό του Τζόζεφ Σίσκο σε Λονδίνο, Αθήνα και Άγκυρα για συνομιλίες. Ο μεγάλος φόβος των Η.Π.Α., ήταν μήπως ξεσπάσει ελληνοτουρκικός πόλεμος, κάτι που θα είχε ολέθριες συνέπειες για το ΝΑΤΟ.

Στις 19 Ιουλίου 1974, ο Μακάριος μίλησε στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. Ανάμεσα στα άλλα, είπε: «Οι Έλληνες έχουν καταλάβει την Κύπρο (!) και είναι πολύ περισσότερο επικίνδυνοι από τους Τούρκους. Οι συγκρούσεις στο νησί συνεχίζονται αιματηρές… Η ενέργεια αυτή έχει καταργήσει την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου.
Σήμερα κινδυνεύει και η τουρκοκυπριακή Κοινότητα…» Μάλιστα, ο Μακάριος έστειλε στον Τούρκο πρέσβη στον Ο.Η.Ε. Οσμάν Ολτζάι, ευχαριστήριο μήνυμα για τη συμπεριφορά της τουρκικής Κυβερνήσεως (!).

Οι συνομιλίες του Σίσκο, απέβησαν άκαρπες. Η τελευταία κουβέντα του Ετζεβίτ, τα ξημερώματα του Σαββάτου 1974, προς τον Αμερικανό διπλωμάτη ήταν:
«Όχι κύριε Σίσκο. Είναι πλέον πολύ αργά…» Και τον προέτρεψε να φύγει όσο πιο γρήγορα γίνεται, γιατί σε λίγο τα αεροδρόμια θα έκλειναν.
Είναι ενδιαφέρον ότι ο-και ποιητής-Ετζεβίτ το 1947 είχε γράψει το ποίημα:
«Η χρυσή εποχή του Αιγαίου
θα αναγεννηθεί μέσα από μας
όπως η φωτιά του μέλλοντος
το μαγκάλι του παρελθόντος έρχεται στη ζωή».
Το ποίημα συνεχίζει λέγοντας ότι Τούρκοι και Έλληνες θα κάτσουν να πιουν ούζο και ρακί δίπλα στη μπλε μαγεία του Αιγαίου…
27 χρόνια αργότερα, δεν δίστασε να δώσει την εντολή για εισβολή στην Κύπρο και να περάσει έτσι στην ιστορία ως «ο πρωθυπουργός του Αττίλα»…

Η ώρα της αναχώρησης από την Τουρκία
Την Παρασκευή 19 Ιουλίου 1974, κορυφώθηκαν οι προετοιμασίες της απόβασης. Νωρίς το πρωί ολοκληρώθηκε η επιβίβαση των μονάδων και η νηοπομπή ετοιμάστηκε να αποπλεύσει. Στις 17.00, η νηοπομπή βγήκε από το λιμάνι της Μερσίνας, κάτω από τις επευφημίες χιλιάδων παραληρούντων Τούρκων, που διακατέχονταν από έντονο ανθελληνικό μένος. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πλήρωμα του ελληνικού πλοίου «Εμπρός» που βρισκόταν στο λιμάνι της Μερσίνας, κινδύνεψε να λιντσαρισθεί από το μαινόμενο πλήθος. Οι ναυτικοί μας θεωρήθηκαν ύποπτοι για κατασκοπεία. Ο ασύρματος του πλοίου σφραγίστηκε, ενώ έγινε υποστολή της γαλανόλευκης.

Τι πίστευε η Χούντα της Αθήνας;

Αν και ήταν φανερό ότι οι Τούρκοι ετοιμάζονταν για εισβολή στην Κύπρο, ξένοι διπλωμάτες προειδοποιούσαν, κλιμάκια της ΚΥΠ ενημέρωναν ήδη από τις 18 Ιουλίου για διαρκή ανταλλαγή σημάτων μεταξύ της τουρκοκυπριακής στρατιωτικής διοίκησης της Λευκωσίας και της Μερσίνας, ο «αόρατος δικτάτορας» Ιωαννίδης, ήταν βέβαιος ότι «οι Μεμέτηδες δεν θα τολμήσουν να κάνουν τίποτε. Μπλοφάρουν», όπως είπε σε Έλληνα διπλωμάτη από το Λονδίνο που τον προειδοποίησε για το τι θα ακολουθούσε. Και η στάση των Αρχηγών των Γενικών Επιτελείων, ιδιαίτερα μετά την τουρκική εισβολή, ήταν επιεικώς απαράδεκτη. Οι Μπονάνος (Α/ΓΕΕΘΑ), Γαλατσάνος (Α/ΓΕΣ), Παπανικολάου (Α/ΓΕΑ) και Αραπάκης (Α/ΓΕΝ), φέρουν τεράστια ευθύνη τόσο για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, όσο και για τον Αττίλα 2.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο Α/ΓΕΝ Πέτρος Αραπάκης διατηρήθηκε στη θέση του από την Κυβέρνηση Καραμανλή (ως τις 8/1/1975), ενώ το ίδιο έγινε και με τον Α/ΓΕΑ Αλέξανδρο Παπανικολάου (ως τις 23/1/1975)!

Αντίθετα, ο Ιωάννης Ντάβος, μετέπειτα αρχηγός ΓΕΕΘΑ, είχε διαφωνήσει ριζικά με τους ανωτέρους του. Ο Ιωαννίδης, είχε πιστέψει στις διαβεβαιώσεις ενός πράκτορα της CIA, του Πέτρου Κορομηλά, ότι οι Τούρκοι δεν θα επέμβουν στην Κύπρο! Βέβαια, μετά την τουρκική απόβαση στη Μεγαλόνησο, ωρυόταν ότι τον πρόδωσαν και απειλούσε θεούς και δαίμονες.

Κάπως έτσι, φτάσαμε στο πρωινό του Σαββάτου 20/7/1974 και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, που αρχικά χαρακτηρίστηκε ως « άσκηση» από την Αθήνα. «Κάθε 2-3 χρόνια, βγαίνουν στη Μεσόγειο και κάνουν τα ίδια», είπαν κάποιοι. Με την τουρκική εισβολή θα ασχοληθούμε εκτενώς σε μελλοντικό άρθρο μας, όπως και με τη «μάχη της ΕΛΔΥΚ», που μας έχει ζητηθεί. Αξίζει, πριν ολοκληρώσουμε το άρθρο, να αναφέρουμε ότι στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις υπήρχε σύγχυση και φόβος για ενδεχόμενη ελληνική επίθεση. Στον Έβρο, εκκενώθηκαν παραμεθόρια χωριά ενώ το πιο εντυπωσιακό, είναι αυτό που περιγράφει ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ ότι έγινε στην Αλικαρνασσό.

Ψαράδες, τουρίστες και ο φαροφύλακας της χερσονήσου Άγκιαρ, από το βράδυ της 20ης Ιουλίου, μετέφεραν πληροφορίες για ελληνική νηοπομπή που πλησιάζει τις τουρκικές ακτές, αεροπλάνα που πετούν κοντά σ’ αυτές και για πολεμικές ετοιμασίες στην Κω. Οι φήμες αυτές, κυκλοφόρησαν από στόμα σε στόμα. Προκλήθηκε πανικός. Στις 21 Ιουλίου, και οι τουρκικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί μετέδιδαν πληροφορίες για ελληνική νηοπομπή και επικείμενη ελληνική επίθεση.

Στις 4 π.μ. της Δευτέρας 22 Ιουλίου, όλοι οι κάτοικοι της Αλικαρνασσού, ξύπνησαν από μια ανακοίνωση που μετέδιδαν τα μεγάφωνα: «Είναι πιθανή η απόβαση στην Αλικαρνασσό. Εγκαταλείψατε την Αλικαρνασσό». Έντρομοι οι κάτοικοι έφυγαν από τα σπίτια τους και βρήκαν καταφύγιο σε γειτονικά μέρη. Μόλις ξημέρωσε, επέστρεψαν στην πόλη. Ωστόσο πολλοί κάτοικοι και ξένοι τουρίστες, την εγκατέλειπαν άρον άρον. Το ίδιο γινόταν και σε άλλες παραλιακές πόλεις. Για το συμβάν, άλλοι κατηγορούν τον καϊμακάμη (διοικητής επαρχίας) και άλλοι τον δασονόμο της Αλικαρνασσού, ο οποίος μάλιστα, ακούγοντας την ανακοίνωση από τα μεγάφωνα, ενημέρωσε τις Αρχές στην Άγκυρα, λέγοντας ότι η Αλικαρνασσός δέχεται επίθεση και η πόλη εκκενώνεται! Το τουρκικό υπουργικό συμβούλιο που συμβούλιο που συνεδρίαζε την ώρα εκείνη, ενημερώθηκε και έκπληκτοι οι συμμετέχοντες σ’ αυτό έψαχναν να βρουν τι γίνεται. Εκείνη τη μέρα πάντως, δεν υπήρξε μετακίνηση των κατοίκων της Αλικαρνασσού. Τις επόμενες δύο όμως, χωρίς καμία σύσταση ή συναγερμό, ο πληθυσμός εγκατέλειψε από νωρίς την πόλη, εφοδιασμένος με ρούχα και τρόφιμα και κατέφυγε στα βουνά!

Δυστυχώς, η ελληνική πλευρά, έμεινε άπραγη και αδρανής. Τα τραγικά αποτελέσματα της αδράνειας αυτής, τα βιώνουν 46 χρόνια τώρα οι Ελληνοκύπριοι αλλά και ολόκληρος ο ελληνισμός…

Πηγές: Κωνσταντίνος Αλέξ Δημητριάδης, «ΚΥΠΡΟΣ 1974: Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ», 4η έκδοση, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΑΣΓΟΣ
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΔΕΛΛΗΣ, «Η ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (ΕΛΔΥΚ), 4η ΕΚΔΟΣΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ
ΜΕΧΜΕΤ ΑΛΙ ΜΠΙΡΑΝΤ, «ΑΠΟΦΑΣΗ ΑΠΟΒΑΣΗ», 2η ΕΚΔΟΣΗ.

Άρθρο του Μιχάλη Στούκα στο ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ στις 19-07-2020.

Κυριακή των Αγίων Πατέρων της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου

19 ΙΟΥΛΙΟΥ 2020

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ

Η αγία Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος, που συνήλθε από τον αυτοκράτορα Μαρκιανό και τη σύζυγό του Πουλχερία, στην Χαλκηδόνα, το 451 μ.Χ.

 Ἐκ τοῦ κατά Ματθαῖον. Κεφ. 5: 14-19

Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ Μαθηταῖς·

῾Υμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου· οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη· οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ.

Οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν Πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον, ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι.

Ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν·

Ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ἰῶτα ἓν, ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου, ἕως ἂν πάντα γένηται.

Ὅς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων, καὶ διδάξῃ οὕτω τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν· ὃς δ᾿ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.

Κανόνες τῆς ἐν Χαλκηδόνι Ἁγίας καὶ Οἰκουμενικῆς Δ´ Συνόδου Συνεκλήθη ὑπὸ τοῦ Αὐτοκράτορος τῶν Ῥωμαίων Μαρκιανοῦ ἐν Χαλκηδόνι (451 μ.Χ.)

Ιερόν Ευαγγέλιον

Εικόνα

Ο διαχρονικός τουρκικός αναθεωρητισμός και το δόγμα της «προκεχωρημένης άμυνας»

Η τουρκική επιθετικότητα ως πεδίο σύγκλισης ισλαμιστών και κεμαλιστών

του Νικόλα Δημητριάδη

Όταν ανέλαβε την εξουσία ο Ερντογάν, υπήρξαν πολλοί αφελείς, σε Ελλάδα και Κύπρο, που χαιρετήσανε την ήττα του κεμαλισμού από έναν «προοδευτικό» ηγέτη. Σήμερα, πάλι, είναι πολλοί αυτοί που ελπίζουν σε μια ήττα του ισλαμιστή Ερντογάν από την κεμαλική αντιπολίτευση. Και οι μεν, και οι δε, αρνούνται να δουν το προφανές: Όσον αφορά στην πολιτική της έναντι της Ελλάδας, υπάρχει  διαχρονική σύμπνοια των δύο ιδεολογικών ρευμάτων –ισλαμισμού και κεμαλισμού– που κυριαρχούν στη σύγχρονη Τουρκία. Μπορεί το ελληνικό εκσυγχρονιστικό «βαθύ κράτος» να ελπίζει ακόμη στην πολιτική του κατευνασμού και της «εξημέρωσης του θηρίου», όμως μια προσεκτική ματιά στην τουρκική ιστορία μπορεί να αποδείξει τη αφέλεια τέτοιων ευχολογίων.

Την πορεία του τουρκικού αναθεωρητισμού στα χρόνια του Ερντογάν μας παρουσιάζει ένα άρθρο με τίτλο "Η Γαλάζια Πατρίδα και το νέο τουρκικό αμυντικό δόγμα¨, στον ιστότοπο duvarenglish.com. Σε αυτό, ο συγγραφέας του Ιλχάν Ουζγκέλ  –καθηγητής διεθνών σπουδών στο πανεπιστήμιο της Άγκυρας–, αναλύει το πώς η σημερινή τουρκική εξωτερική πολιτική λαμβάνει διακομματική στήριξη, όντας μια ιδεολογική συγχώνευση κεμαλισμού και ισλαμισμού. Ας παρακολουθήσουμε την ανάλυσή του:

«…Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία διαμορφώνει μια νέα εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας. Μια συμμαχία πολιτικών χώρων έχει διαμορφώσει ένα νέο αμυντικό δόγμα, γνωστό ως ‘‘προκεχωρημένη άμυνα’’. Καθώς αυτοί οι πολιτικοί χώροι οραματίζονται την ανάληψη στρατιωτικών επιχειρήσεων και ελέγχου σε διασυνοριακές περιοχές, η θεωρία της Γαλάζιας Πατρίδας εμφανίστηκε ως ναυτική συνιστώσα του δόγματος αυτού.

Η υπερφιλόδοξη νεοθωμανική πολιτική του κυβερνώντος ΑΚΡ επεδίωκε την περιφερειακή ηγεμονία, μέσω διαφόρων παρακλαδιών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Δεν αποτελεί πια μυστικό ότι η πολιτική αυτή έχει αποτύχει. Έχοντας να αντιμετωπίσει τα γεγονότα του πάρκου Γκεζί και διάφορα πολιτικά σκάνδαλα που ανέσυρε το κίνημα του Γκιουλέν, ο Ερντογάν βρήκε ιδιαίτερα βολική μια συμμαχία με τους εθνικιστές, προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία του και, ταυτόχρονα, να επιτύχει την περιφερειακή ηγεμονία, αυτή τη φορά όμως με διαφορετικά μέσα.

Αυτή η νέα συμμαχία περιλαμβάνει Ισλαμιστές, το εθνικιστικό κόμμα των Γκρίζων Λύκων [MHP] και το ρεύμα του ευρασιανισμού, στο οποίο περιλαμβάνεται και το κόμμα «Πατρίδα» [Vatan]. Έτσι, η συμμαχία αυτή περιλαμβάνει τα δύο ισχυρότερα ιδεολογικά ρεύματα στην τουρκική ιστορία. Δεν είναι, πάντως, η πρώτη φορά που έχουμε συμμαχία ισλαμιστών-εθνικιστών. Τη δεκαετία του ’70 κυβερνούσε την Τουρκία μια συμμαχία μεταξύ εθνικιστών, ισλαμιστών και της κεντρο-δεξιάς. Αργότερα, το στρατιωτικό καθεστώς που ανέλαβε με το πραξικόπημα του 1980, είχε ενστερνιστεί την τουρκοισλαμική ιδεολογική σύνθεση. Οι εθνικιστές, ακόμη και οι πιο κοσμικοί απ’ αυτούς, συνειδητοποίησαν ότι θα ήταν ωφέλιμη μια προσέγγιση με τους ισλαμιστές. Άλλωστε, τα δύο πολιτικά ρεύματα συμφωνούν απόλυτα στις διώξεις εναντίον της κουρδικής αντιπολίτευσης και των υπολλειμάτων του κινήματος του Γκιουλέν. Όμως αυτή η συμμαχία έχει επηρεάσει  και την τουρκική εξωτερική πολιτική. Αυτό φαίνεται στην πρωτοφανή στρατιωτικοποίηση της χώρας και την εμφάνιση του δόγματος της προκεχωρημένης άμυνας.

Το τουρκικό αμυντικό δόγμα εντάσσεται σε μία σειρά μετασχηματισμών της τουρκικής πολιτικής στους τομείς της ασφάλειας και των εξωτερικών σχέσεων. Άλλοι μετασχηματισμοί αφορούν στην πολιτική εκβιασμού της Ε.Ε., με μέσο τους πρόσφυγες, στην ισορροπία ανάμεσα στη Ρωσία και τις Η.Π.Α. και, επίσης, στην ανάμειξη της Τουρκίας σε όλες σχεδόν τις αντιπαραθέσεις που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή. Αυτή τη στιγμή, η Τουρκία έχει εμπλακεί σε τρεις (και μισή) επιχειρήσεις σε τρεις χώρες, γεγονός σπάνιο για οποιαδήποτε χώρα, πόσο δε μάλλον για την Τουρκία.

Σε αυτό το πλαίσιο επανήλθε το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», που σχεδιάστηκε από τον Ναύαρχο Τζεμ Γκουρντενίζ το 2006, με στόχο την ενίσχυση της τουρκικής ισχύος στη θάλασσα και την προστασία των τουρκικών ναυτικών δικαιωμάτων (sic). Εκείνο τον καιρό μεσουρανούσε η πολιτική των μηδενικών προβλημάτων (με τους γείτονες) που είχε διαμορφώσει ο Αχμέτ Νταβούτογλου και, έτσι, το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας δεν είχε μεγάλη απήχηση, εκτός από λίγους ακραίους κύκλους.

Σε αντίθεση με τον τίτλο της, η πολιτική των μηδενικών προβλημάτων αποτελούσε ένα επεκτατικό πρόγραμμα που στόχευε στο να κυριαρχήσει η Τουρκία σε περιοχές που ανήκαν κάποτε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με μέσο την ήπια ισχύ (soft power). Με λίγα λόγια, η πολιτική αυτή βρισκόταν στον πυρήνα των νεοθωμανικών φιλοδοξιών. Παρ’ ότι η πολιτική των μηδενικών προβλημάτων ερχόταν σε αντίθεση με την κεμαλική ιδεολογία, ενώ η Γαλάζια Πατρίδα ήταν δημιούργημα κεμαλιστών αξιωματικών, εντέλει και τα δύο αυτά δόγματα επιδίωκαν την ενίσχυση της τουρκικής επιρροής στην ευρύτερη περιοχή.  […]

Μετά το 2015, τα δύο δόγματα συγχωνεύθηκαν, διαμορφώνοντας τον πυρήνα μιας επιθετικής και στρατικοποιημένης εξωτερικής πολιτικής. Οι εθνικιστές [κεμαλικοί] συνειδητοποίησαν ότι μια συμπόρευση με τον Ερντογάν θα είχε σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως η χρήση ακραίων ισλαμιστών ως αντιπροσώπων, πότε στη Συρία και πότε στη Λιβύη, καθώς και η απόκτηση αμυντικών δεσμών με το Κατάρ και τη Σομαλία. Οι κοσμικοί εθνικιστές δεν αντιτίθενται στη συμμαχία με την κυβέρνηση του ισλαμιστή Σαράτζ στη Λιβύη. Έτσι, τα δύο στρατηγικά δόγματα συγχωνεύθηκαν σιωπηλά, οδηγώντας σε έναν νέο δυναμισμό, που αντικατοπτρίζεται τόσο στο εσωτερικό, με τον διογκούμενο αυταρχισμό, όσο και στο εξωτερικό, με τον αυξανόμενο μιλιταρισμό. Η αντιπολίτευση (εκτός από το φιλοκουρδικό HDP) μπορεί να τηρεί κριτική στάση στα εσωτερικά ζητήματα, αλλά στηρίζει εν πολλοίς αυτή τη νέα εξωτερική πολιτική. Τη στηρίζει επίσης, σε μεγάλο ποσοστό, και η κοινή γνώμη (με εξαίρεση την υπερπόντια επιχείρηση στη Λιβύη).»

Για τον συγγραφέα του άρθρου, αυτό το δόγμα «προκεχωρημένης άμυνας», αντιπροσωπεύει εν πολλοίς την παραδοσιακή τουρκική raison d’état και βασίζεται σε τρεις πυλώνες: Ο πρώτος πυλώνας είναι η ισχυρή στρατικοποίηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ο δεύτερος πυλώνας είναι η στρατιωτική παρουσία πέραν των συνόρων (στρατός στην Κύπρο, βάσεις σε Κατάρ και Σομαλία, εισβολή σε Ιράκ και Συρία). Τέτοια στρατιωτική παρουσία και ηγεμονία θα βρούμε τόσο στις θεωρίες του Α. Νταβούτογλου, όσο και στο δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας. Τέλος, ο τρίτος πυλώνας είναι η εκτεταμένη επένδυση στην αμυντική βιομηχανία, η οποία συνιστά πλέον ένα στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα που περιλαμβάνει τόσο φιλοισλαμικούς όσο και  κοσμικούς παράγοντες του επιχειρηματικού κόσμου και του δημόσιου τομέα. Στη συνέχεια, ο Ιλχάν Ουζγκέλ μας υπενθυμίζει ότι ο τουρκικός αναθεωρητισμός αποτελεί διαχρονικό ιδεολογικό στοιχείο του τουρκικού κράτους:

«Το δόγμα της προκεχωρημένης άμυνας έχει τις ρίζες του σε μια παλιά αντίληψη περί υπαρξιακών απειλών, την οποία έχει καλλιεργήσει το τουρκικό κράτος, πολύ καιρό πριν αναλάβει την εξουσία το ΑΚΡ. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, η Τουρκία είναι περικυκλωμένη από εχθρικές χώρες, ενώ η Δύση υπονομεύει την Τουρκία, ανεξαρτήτως του ποιός κυβερνά τη χώρα. Η δημιουργία του αυτόνομου κουρδικού κράτους στο Ιράκ τη δεκαετία του 1990 (που η Τουρκία ανακύρηξε casus belli) και, μετά το 2011, η προοπτική περιοχών κουρδικής αυτονομίας ή ανεξαρτησίας με έξοδο στη Μεσόγειο αποτελούν παραδείγματα αυτής της αντίληψης περί υπαρξιακών απειλών, και οδήγησαν στην στρατιωτική παρέμβαση στο συριακό μέτωπο. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, οι δυτικές δυνάμεις, μαζί με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, προσπαθούν να «στραγγαλίσουν» την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα επεκτείνεται στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο με τη στήριξη της Ε.Ε., υπονομεύοντας τα δικαιώματα της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων στον υποθαλάσσιο πλούτο της περιοχής. Ο Τσιχάτ Γιαϊτζί, αρχιτέκτονας του τουρκολυβικού συμφώνου του Νοεμβρίου του 2019, έχει χαρακτηρίσει αυτές τις ενέργειες ως Θαλάσσια Συνθήκη των Σεβρών. Έτσι, καθώς ο παραδοσιακός φόβος για την πιθανή δημιουργία κουρδικού κράτους οδήγησε στον στρατιωτικό έλεγχο των νοτίων συνόρων, η πολιτική και διπλωματική συνεργασία ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο και το Ισραήλ οδήγησε στην επισφαλή συμφωνία με τη Λιβύη, καθώς και στην ναυτική αντιπαράθεση στην Ανατολική Μεσόγειο. Για πρώτη φορά στην τουρκική ιστορία, το σύνδρομο των Σεβρών περιλαμβάνει τόσο την ηπειρωτική Ανατολία, όσο και τη θάλασσα.»

Εν τέλει, το άρθρο αυτό είναι μία ακόμη υπενθύμιση, ότι η τουρκική επιθετικότητα δεν οφείλεται στο εκάστοτε κόμμα ή πρόσωπο που κυβερνά τη γείτονα χώρα (ούτε, βέβαια, οφείλεται στη «μαξιμαλιστική» απαίτηση της Ελλάδας να έχει ΑΟΖ το Καστελόριζο!), αλλά αποτελεί   διαχρονικό και δομικό συστατικό του τουρκικού κράτους. Αν, λοιπόν, τα τελευταία χρόνια υπάρχει ποιοτική αναβάθμιση της τουρκικής επιθετικότητας, αυτή δεν οφείλεται σε κάποια ιδεολογική διαφοροποίησή του Ερντογάν από τους προκατόχους του κεμαλικούς. Οφείλεται αφ’ ενός στην ισχυροποίηση της Τουρκίας (δημογραφική, οικονομική, βιομηχανική) και αφ’ ετέρου στην αποδυνάμωση των γειτόνων της (Ιράκ, Ιράν, Συρίας) και τη σταδιακή υποχώρηση των Η.Π.Α. από τον ρόλο του χωροφύλακα της Μεσογείου. Αυτό το γεωπολιτικό κενό προσπαθεί να καλύψει η Τουρκία. Δεν άλλαξε πολιτική, απλώς έγινε ισχυρότερη. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα και η Κύπρος παραμένουν ένα διαχρονικό και ανυπέρβλητο εμπόδιο στον τουρκικό αναθεωρητισμό. Οποιαδήποτε σκέψη και συζήτηση για τα ελληνοτουρκικά οφείλει να ξεκινάει λαμβάνοντας υπ’ όψιν αυτή την πραγματικότητα.

 

Άρθρο του Νικόλα Δημητριάδη στο Αρδήν - Ρήξη στις 10 Ιουλίου 2020

Πώς βλέπουν οι Έλληνες την Επανάσταση του 1821;

Το 2021 οι Ελληνίδες και οι Έλληνες θα τιμήσουμε τα διακόσια χρόνια από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Πρόκειται για την επέτειο του σημαντικότερου γεγονότος της νεοελληνικής ιστορίας, που συνδέεται άμεσα και με την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους.

Με την έρευνά μας θέλουμε να δούμε την πραγματική εικόνα που έχει η ελληνική κοινωνία σήμερα για το 1821, καθώς και το αν η εικόνα αυτή επηρεάζεται από δημογραφικά και άλλα χαρακτηριστικά όπως το εισόδημα, το μορφωτικό επίπεδο και οι πολιτικές θέσεις. Στην κατεύθυνση αυτή συνειδητά σχεδιάσαμε την έρευνα έτσι ώστε να μην υποβάλλει καμία συγκεκριμένη επιμέρους οπτική για την Επανάσταση. Οι ερωτήσεις της είναι απλές και ευθείς, ώστε να αποφεύγεται η επίδραση του πλαισίου και η χειραγώγηση των απαντήσεων. Προσπαθήσαμε τέλος το ερωτηματολόγιο να μην έχει τον χαρακτήρα ενός τεστ ιστορικών γνώσεων.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την εταιρία MARC τον Δεκέμβριο του 2019 με τη μέθοδο της πολυσταδιακής τυχαίας δειγματοληψίας με χρήση quota βάσει φύλου, ηλικίας και γεωγραφικής κατανομής, με τηλεφωνικές συνεντεύξεις σε 1.200 νοικοκυριά από 22 ερευνητές της MARC. Οι επόμενες δύο έρευνες θα πραγματοποιηθούν τον Δεκέμβριο του 2020 και τον Δεκέμβριο του 2021.

Τι είδους Επανάσταση ήταν η Ελληνική;

Οι σημερινοί Έλληνες πολίτες φαίνεται να αναγνωρίζουν αυτές τις διαστάσεις. Όπως καταδεικνύεται στο Γράφημα 1.1, προφανώς βλέπουν την Επανάσταση ως κυρίως εθνική, αλλά αναγνωρίζουν και τον φιλελεύθερο, τον κοινωνικό και τον θρησκευτικό της χαρακτήρα. Αντιθέτως, φαίνεται να υποτιμάται σχετικά ο δημοκρατικός χαρακτήρας της. Ένα 30% των πολιτών δεν διακρίνει φιλελεύθερα και κοινωνικά χαρακτηριστικά στο 1821. Αυτό που έχει ενδιαφέρον εδώ είναι πως οι διαφοροποιήσεις ως προς την αναγνώριση του φιλελεύθερου χαρακτήρα είναι μικρές – οι σχετικές απαντήσεις φαίνεται να επηρεάζονται ελάχιστα από τα δημογραφικά χαρακτηριστικά.

Γενικά, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι οι διακυμάνσεις δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλες, ούτε εντυπωσιακές. Οι αντιλήψεις για την Ελληνική Επανάσταση επηρεάζονται δηλαδή πολύ λιγότερο απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς από την ιδεολογία, το εισόδημα και τη μόρφωση, καθώς φαίνεται να διαμορφώνονται ανεξάρτητα από αυτά. Η επίδρασή αυτών των παραγόντων είναι μεν ορατή, όχι όμως καθοριστική. Το ίδιο ισχύει και για τις απαντήσεις στα υπόλοιπα ερωτήματα.

Τα πρόσωπα

Στο ερώτημα του Γραφήματος 2.1 ζητήσαμε αυθόρμητες απαντήσεις για να καταγραφούν αδιαμεσολάβητα τα ονόματα εκείνων των προσώπων που ο μέσος πολίτης θεωρεί ότι πρωταγωνίστησαν στην Επανάσταση.

Τα ονόματα που προέκυψαν καθώς και η σειρά τους είναι τα αναμενόμενα καθώς πολύ εύκολα, για παράδειγμα, θα μπορούσε κανείς να προβλέψει ειδικά τις δύο πρώτες θέσεις. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είναι αδιαμφισβήτητα το πρόσωπο που συμβολίζει εντονότερα την Επανάσταση. Από την άλλη πλευρά, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης είναι μια πολύ διαφορετική περίπτωση. Κατά τη σύντομη περίοδο που θα ακολουθήσει μέχρι τον θάνατό του, το στρατηγικό του δαιμόνιο και οι επιτυχίες του θα σβήσουν τα όποια αρνητικά στοιχεία από το παρελθόν του και θα τον αναδείξουν στον μοναδικό ήρωα που πλησιάζει τη φήμη και τον σεβασμό που απολαμβάνει ο Κολοκοτρώνης.

Πέρα από τις αυθόρμητες απαντήσεις που αποτυπώνονται στο Γράφημα 2.1, επιλέξαμε 16 προσωπικότητες που θεωρούμε κομβικές όχι μόνο για την ίδια την Επανάσταση, αλλά και για την πρόσληψή της από τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Στα άτομα αυτά περιλαμβάνονται στρατιωτικοί, πολιτικοί, ιεράρχες, προεστοί και διανοούμενοι (βλ. Γράφημα 3.1). Τα ευρήματα αυτής της ερώτησης μάς βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τις αυθόρμητες απαντήσεις.

Όπως φαίνεται στο Γράφημα 3.1, η εικόνα για όλα τα εξεταζόμενα πρόσωπα είναι θετική, ακόμα και για τους λιγότερο δημοφιλείς της λίστας. Παρατηρούμε όμως κάτι το ενδιαφέρον: Οι στρατιωτικοί (Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Ανδρούτσος, Υψηλάντης, Μιαούλης) και οι ιερωμένοι-πολεμιστές (Παλαιών Πατρών Γερμανός, Παπαφλέσσας) είναι περίπου εξίσου δημοφιλείς, ενώ τα αρνητικά τους ποσοστά είναι μηδαμινά. Επιπλέον, φαίνεται πως μοιράζονται κι ένα άλλο χαρακτηριστικό, καθώς πολύ μικρό ποσοστό των πολιτών δηλώνει ότι δεν γνωρίζει ποιος ήταν ο ρόλος τους, ή δεν έχει άποψη γι’ αυτούς. Στην ίδια ομάδα ανήκει και ο Ιωάννης Καποδίστριας, τον οποίο η συλλογική μνήμη τοποθετεί στην πρώτη σειρά, μαζί με τους πρωταγωνιστές των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα αυτής της δημοσκόπησης είναι η τρίτη θέση που καταλαμβάνει η Μπουμπουλίνα, αλλά και η αρκετά υψηλή (10^η) κατάταξη της Μαντώς Μαυρογένους στις αυθόρμητες απαντήσεις (βλ. Γράφημα 2.1). Ενδιαφέρον ακόμη παρουσιάζει η πρόσληψη του Παπαφλέσσα, ο ρόλος του οποίου ιδιαίτερα στο ξέσπασμα της Επανάστασης στην Πελοπόννησο δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Η υψηλή δημοτικότητα του Οδυσσέα Ανδρούτσου παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον.

Στο κάτω μέρος της λίστας του Γραφήματος 2.1 υπάρχουν μερικές από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Ελληνικής Επανάστασης. Ας αναρωτηθούμε ποια θα ήταν η πορεία της Επανάστασης αν δεν υπήρχαν οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, η οικογένεια Κουντουριώτη, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ή ο Λόρδος Βύρων.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας έχει μια αρκετά χαμηλή θέση στο Γράφημα 2.1, πιθανότατα διότι δεν συμμετέχει στα πολεμικά γεγονότα της Επανάστασης, αφού έρχεται στην Ελλάδα μετά τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Όταν πάντως τίθεται συγκεκριμένο σχετικό ερώτημα, ο ρόλος του Καποδίστρια κρίνεται από τους πολίτες σαφέστατα θετικός.

Ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο είναι η παρουσία στον κατάλογο του Ρήγα Βελενστινλή, αν και ο Ρήγας δεν πρόλαβε να συμμετάσχει στα γεγονότα της Επανάστασης. Δεν υπάρχει κανείς που να αξιολογείται από την πλειοψηφία αρνητικά. Ακόμα και ο Ιωάννης Κωλέττης, ο λιγότερο δημοφιλής, έχει μεγαλύτερο ποσοστό θετικών παρά αρνητικών αποτιμήσεων. Το αμέσως υψηλότερο αρνητικό ποσοστό συγκεντρώνει ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης.

Η σημαντικότερη ίσως πολιτική προσωπικότητα της Επανάστασης, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έχει ένα σαφέστατο, αλλά όχι ενθουσιώδες, θετικό πρόσημο. Αντίθετα, συγκεντρώνει ένα αρκετά υψηλό ποσοστό αρνητικών γνωμών, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό όσων απάντησαν δεν έχει άποψη για τον ρόλο του. Κάτι αντίστοιχο σε μικρότερη κλίμακα παρατηρούμε και για τον Αναστάσιο Πολυζωίδη. Ο τρίτος φιλελεύθερος της λίστας, ο κορυφαίος Έλληνας διανοούμενος Αδαμάντιος Κοραής, φαίνεται να έχει καθιερωθεί πλήρως στο πάνθεον της περιόδου παρά την έμμεση μόνο συμμετοχή του στον Αγώνα. Αξίζει να επισημανθεί ότι οι πολίτες που δηλώνουν φιλελεύθεροι δεν αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο από τους υπόλοιπους ερωτηθέντες τις τρεις μεγάλες φιλελεύθερες προσωπικότητες της εποχής (Κοραή, Μαυροκορδάτο, Πολυζωίδη) – πιθανόν διότι η φιλελεύθερη διάσταση της Επανάστασης τους είναι άγνωστη, ή δεν τους είναι αναγνωρίσιμη.

Ο Λόρδος Βύρων είναι πολύ δημοφιλής, σχεδόν όσο και οι μεγάλοι ήρωες της Επανάστασης. Παρ’ όλα αυτά, ο ένας στους δέκα που απαντούν – κυρίως νεότερης ηλικίας – δεν γνωρίζει τη δράση του. Η θέση του Γιάννη Μακρυγιάννη μάλλον δεν σχετίζεται με τη λίγο γνωστή αλλά αποφασιστική εμπλοκή του σε στρατιωτικές επιχειρήσεις και σε συγκεκριμένες μάχες, αλλά στα απομνημονεύματά του, τα γνωστότερα και δημοφιλέστερα για την εποχή.

Οι μεγάλες δυνάμεις

Η απάντηση στο ερώτημα 4 έχει μεγάλο ενδιαφέρον καθώς παρουσιάζει ανάγλυφα το πρόβλημα κατανόησης της διεθνούς διάστασης της Επανάστασης, ενώ αναδεικνύει και διαχρονικά προβλήματα στη διδασκαλία της ιστορίας της Επανάστασης στη μέση εκπαίδευση.

Ο πολυδιάστατος, συχνά αντιφατικός αλλά συνολικά θετικός ρόλος της Μεγάλης Βρετανίας αποτελεί ένα πολυσυζητημένο θέμα που την ίδια ώρα όμως δεν έχει ερευνηθεί εξαντλητικά. Πιθανότατα η στάση απέναντι στη Μεγάλη Βρετανία έχει επηρεαστεί καταλυτικά από την ιστορία του 20ού αιώνα (ιδίως τα Δεκεμβριανά και το Κυπριακό), αλλά και από την εικόνα που έχει ο μέσος Έλληνας πολίτης για το σημερινό Ηνωμένο Βασίλειο. Η Γαλλία συγκεντρώνει μεγαλύτερο ποσοστό από τη Βρετανία παρά τη μικρή ουσιαστικά εμπλοκή της σε σχέση με τη Μεγάλη Βρετανία και τη Ρωσία πριν το 1828.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σαφέστατα θετική στάση των πολιτών απέναντι στη ρωσική πολιτική. Η προτίμηση αυτή πιθανόν συσχετίζεται με τη στάση των ίδιων έναντι της σημερινής Ρωσίας, παρά με συγκεκριμένες ενέργειες της ρωσικής πολιτικής που ευνόησαν το ελληνικό ζήτημα, ούτε βέβαια επηρεάζεται από τις αρνητικές πτυχές της.

O ρόλος ομάδων και θεσμών

Οι απαντήσεις που παρουσιάζονται στο Γράφημα 5.1 καταδεικνύουν μια εικόνα παρόμοια με εκείνη των προσώπων. Κατ’ αρχάς το πρόσημο είναι γενικώς θετικό ακόμα και για τους προεστούς οι οποίοι με διαφορά είναι η λιγότερο δημοφιλής κοινωνική ομάδα παρά τη σημαντικότατη συμβολή τους ιδίως στο ξέσπασμα της Επανάστασης.

Η σχεδόν απολύτως θετική πρόσληψη της Φιλικής Εταιρείας είναι αναμενόμενη. Από την άλλη, είναι φανερή μια μεγάλη αντίφαση. Οι έμποροι, που αποτελούσαν πάνω από το 50% των μελών της Φιλικής Εταιρείας, έχουν αρκετά χαμηλά ποσοστά θετικών αποτιμήσεων και σχετικά υψηλό ποσοστό αρνητικών απόψεων για τον ρόλο τους.

Η καθολικά θετική πρόσληψη των φιλελλήνων είναι σχεδόν αντίστοιχη της Φιλικής Εταιρείας. Υψηλή είναι επίσης η θετική πρόσληψη των νησιωτών πλοιοκτητών, ιδιαίτερα αν τη συγκρίνει κανείς με την εικόνα που έχει ο Λάζαρος Κουντουριώτης ως άτομο. Αλλά και η απόσταση στρατιωτικών-Φαναριωτών είναι πολύ μικρότερη από την αναμενόμενη. Οι διανοούμενοι, ομάδα που έχει δαιμονοποιηθεί όσο και οι Φαναριώτες και οι προεστοί, έχουν σαφέστατα θετικό πρόσημο για 8 στους 10 που απάντησαν

Η εικόνα που έχουμε και σ’ αυτήν την ερώτηση είναι αυτή της μεγάλης ομοιογένειας στις απαντήσεις, ανεξαρτήτως των δημογραφικών χαρακτηριστικών. Οι διαφοροποιήσεις είναι ελάχιστες, όπως και οι αρνητικές γνώμες.

Οι Εθνοσυνελεύσεις και τα Συντάγματα

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης οργανώθηκαν 3 Εθνοσυνελεύσεις από τις οποίες προέκυψαν τα τρία Συντάγματα της Επιδαύρου, του Άστρους και της Τροιζήνας. Και μόνο η ιδέα της υιοθέτησης ενός Συντάγματος ήταν αυτή καθαυτή νεωτερική, αλλά τα ελληνικά συντάγματα διακρίνονται ιδιαιτέρως για το δημοκρατικό και φιλελεύθερό τους χαρακτήρα. Αυτή η πρώιμη συνταγματική παράδοση (1822-1827) κληροδότησε ένα θεσμικό και πολιτικό κεκτημένο που οδήγησε αργότερα στο Σύνταγμα του 1844 και την καθιέρωση της καθολικής ψηφοφορίας των ανδρών την ίδια χρονιά, καθώς και στο Σύνταγμα του 1864, τη «σημαντικότερη κατάκτηση του δημοκρατικού φιλελευθερισμού στην ελληνική πολιτική ζωή του 19ου αιώνα» σύμφωνα με τον Πασχάλη Κιτρομηλίδη.

Κατ’ αρχάς, πρέπει να επισημάνουμε ότι ένας στους τρεις Έλληνες φαίνεται να μη γνωρίζει κάτι για τη δημοκρατική και συνταγματική παράδοση της Επανάστασης.

Όσοι γνωρίζουν για τις Εθνοσυνελεύσεις και τα Συντάγματα, τα χαρακτηρίζουν κυρίως δημοκρατικά αλλά και φιλελεύθερα, κοινωνικά ενώ λιγότερο τα χαρακτηρίζουν παραδοσιακά. Άλλωστε, το ίδιο το Σύνταγμα είναι μια θεσμική εξέλιξη που συνδέεται με τη νεωτερικότητα.

Μύθοι και αλήθειες

Δεν θα μπούμε στη συζήτηση για το Κρυφό Σχολειό, αφού αυτό που μας ενδιαφέρει είναι πώς το αντιμετωπίζει ο μέσος πολίτης. Παρά την αμφισβήτησή του από πολλούς ιστορικούς τα τελευταία χρόνια, το 71,7% των Ελλήνων θεωρεί πως όντως συνέβη.

Μύθο θεωρεί το Κρυφό Σχολειό το 23,9% των Ελλήνων.

Ίσως αντιστρόφως, μόνο το 42,7% των Ελλήνων θεωρεί ότι η έναρξη της Επανάστασης έγινε στις 25 Μαρτίου στη μονή της Αγίας Λαύρας.

Η τρίτη ερώτηση αυτής της κατηγορίας αναφέρεται σε ένα πραγματικό γεγονός, στον αφορισμό της Επανάστασης από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε´, κάτι που ενώ δεν έχει ποτέ αμφισβητηθεί και διδάσκεται στη μέση εκπαίδευση, φέρνει σε αμηχανία τον ένα στους τρεις Έλληνες που δηλώνει αβέβαιος ως προς το αν αυτό συνέβη στην πραγματικότητα, ενώ το 23,3% το αμφισβητεί ευθέως.

Πόσο καλά γνωρίζουμε την Επανάσταση;

Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις 9 και 10 αναδεικνύουν μια ενδιαφέρουσα γνωσιακή προκατάληψη: το 42,9% των Ελλήνων θεωρούν ότι οι ίδιοι γνωρίζουν καλά την Επανάσταση, αλλά ταυτόχρονα το 91,1% θεωρεί ότι οι υπόλοιποι τη γνωρίζουν ελάχιστα.

Από πού γνωρίζουμε για την Επανάσταση

Τα αποτελέσματα εδώ είναι αναμενόμενα (βλ. Γράφημα 11.1). Το 89,3% γνωρίζει για την Επανάσταση όσα έμαθε στο σχολείο, καθώς επίσης από την ανάγνωση βιβλίων (70,6%) και την παρακολούθηση τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ (65,1%). Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, σχεδόν το ήμισυ, ενημερώνεται για ιστορικά θέματα από τον Τύπο (45,3%) και το Διαδίκτυο (40,0%), ενώ μόνο το 17,2% δηλώνει ότι βασίζεται στις πανεπιστημιακές του σπουδές ή σε παρακολούθηση διαλέξεων (21,8%).

Όταν οι ερωτώμενοι καλούνται να ξεχωρίσουν μια πηγή γνώσης (γράφημα 12.1), το σχολείο και η ανάγνωση βιβλίων συγκεντρώνουν 89,7%.

Είναι χαρακτηριστικό πως η σχολική διδασκαλία της ιστορίας δεν παρέχει ιδιαίτερα μεγάλη αυτοπεποίθηση γνώσης. Όπως καταδεικνύει το Γράφημα 12.2, όσοι βασίζονται σε άλλες πηγές αισθάνονται πολύ πιο ασφαλείς να δηλώσουν ότι γνωρίζουν καλά την ελληνική ιστορία. Βλ. Γράφημα 12.2.

Οι Έλληνες δηλώνουν μικρή ικανοποίηση από τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία στο σχολείο (βλ. Γράφημα 13.1). Ενώ οι Έλληνες δηλώνουν ότι έχουν μάθει την ιστορία της Επανάστασης στο σχολείο, οι 7 στους 10 δεν είναι ευχαριστημένοι από τον τρόπο που τη διδάχθηκαν, με μόνο 2 στους 10 να δηλώνουν ικανοποιημένοι.

Η μεγάλη πλειονότητα συμφωνεί ότι θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στη διδασκαλία της Ελληνικής Επανάστασης στα σχολεία.

Η Φιλελεύθερη Επανάσταση

Η φιλελεύθερη διάσταση της Επανάστασης είναι καλά τεκμηριωμένη όχι μόνο από τη συνταγματική ιστορία, αλλά και ευρύτερα από τη σύγχρονη ιστοριογραφία. Ο φιλελεύθερος χαρακτήρας της Επανάστασης θα φτάσει στο θεσμικό απόγειό του όταν θα υιοθετηθεί το Σύνταγμα της Τροιζήνας. Οι δύο στους τρεις Έλληνες πολίτες φαίνεται να αναγνωρίζουν αυτόν τον φιλελεύθερο χαρακτήρα – όσο περισσότερα γνωρίζει κανείς για την Επανάσταση, τόσο πιο πιθανό είναι να τη χαρακτηρίσει φιλελεύθερη.

Με την υποστήριξη

Αυτή η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη χορηγική υποστήριξη του John Templeton Foundation. Οι απόψεις που εκφράζονται στην παρούσα μελέτη ανήκουν στους συγγραφείς της και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις απόψεις του John Templeton Foundation.

Το κείμενο προέρχεται από την ιστοσελίδα του Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών – Μάρκος Δραγούμης (ΚΕΦίΜ) 

Διαβάστε: Την Ανάλυση της έρευνας και την Αναλυτική Έκθεση Αποτελεσμάτων