῾Ο ῾Ιησοῦς καί ὁ πλούσιος νεανίσκος

ΚΥΡΙΑΚΗ 30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2020

῾Ο ῾Ιησοῦς καὶ ὁ πλούσιος νεανίσκος

Κυριακῇ  ΙΒ΄ Ματθαῖου

Ἐκ τοῦ κατά Ματθαῖον.  Κεφ. 19:16-26

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, νεανίσκος τις προσῆλθε τὸ ᾿Ιησοῦ, γονυπετῶν αὐτῷ, καὶ λέγων·

Διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ἀγαθὸν ποιήσω ἵνα ἔχω ζωὴν αἰώνιον;

Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ· Τί με λέγεις ἀγαθόν; οὐδεὶς ἀγαθὸς, εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός.

Εἰ δὲ θέλεις εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωήν, τήρησον τὰς ἐντολάς.

 Λέγει αὐτῷ· Ποίας;

Ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς εἶπε· Τὸ· Οὐ φονεύσεις· Οὐ μοιχεύσεις· Οὐ κλέψεις· Οὐ ψευδομαρτυρήσεις· Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα· καὶ· Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν.

 Λέγει αὐτῷ ὁ νεανίσκος· Πάντα ταῦτα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου· τί ἔτι ὑστερῶ; 

 Ἔφη αὐτῷ ὁ ᾿Ιησοῦς· Εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε, πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα, καὶ δὸς πτωχοῖς· καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ· καὶ δεῦρο, ἀκολούθει μοι.

Ἀκούσας δὲ ὁ νεανίσκος τὸν λόγον, ἀπῆλθε λυπούμενος· ἦν γὰρ ἔχων κτήματα πολλά.

῾Ο δὲ ῾Ιησοῦς εἶπε τοῖς Μαθηταῖς αὐτοῦ· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι πλούσιος δυσκόλως εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν.

Πάλιν δὲ λέγω ὑμῖν, εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυπήματος ῥαφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν.

Ἀκούσαντες δὲ οἱ Μαθηταὶ αὐτοῦ, ἐξεπλήσσοντο σφόδρα, λέγοντες· Τίς ἄρα δύναται σωθῆναι;

Ἐμβλέψας δὲ ὁ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Παρὰ ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατόν ἐστι, παρὰ δὲ Θεῷ πάντα δυνατά ἐστι.

Τὸ Εὐαγγέλιον

ΦΩΝΗ ΚΥΡΙΟΥ

Κινεζική απεικόνιση του Ιησού και του πλούσιου νεαρού άνδρα , Πεκίνο , 1879

Το σκίτσο με τον Ερντογάν στην πισίνα

Το viral σκίτσο με τον Ερντογάν στην πισίνα και η ανάρτηση διάσημου Αμερικανού οικονομολόγου

Ένα πρωτότυπο σκίτσο του διάσημου οικονομολόγου Στιβ Χάνκε να εκθέσει και να ξεσκεπάσει τον Ρετζέπ Γαγίπ Ερντογάν.

Ένα πρωτότυπο σκίτσο, αποκαλυπτικό των τελευταίων κινήσεων του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο, αναδημοσιεύει και σχολιάζει ο διάσημος οικονομολόγος Στιβ Χάνκε, εκφράζοντας την ανησυχία του για τα τεκταινόμενα στην περιοχή.

Με αφορμή σκίτσο που δημοσιεύτηκε σε ιστοσελίδα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και απεικονίζει τον «Σουλτάνο» να πατάει στην πισίνα του, αλλά και στην πισίνα της Ελλάδα, ο Χάνκε κάνει λόγο για «επικίνδυνες» τακτικές από την Άγκυρα.

Ο Τούρκος πρόεδρος, μάλιστα, στο σκίτσο κρατάει και διαβάζει εφημερίδα, η οποία έχει τίτλο «Εξερεύνηση».

Ο Αμερικανός οικονομολόγος, αναδημοσιεύει το σκίτσο και γράφει στη λεζάντα: «Τα ελληνικά και τα τουρκικά πολεμικά πλοία συγκρούστηκαν στη Μεσόγειο την περασμένη εβδομάδα, ενώ συνεχίζονται οι προκλήσεις από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Αυτή είναι ακόμα μια περίπτωση των επικίνδυνων και τρελών κινήσεων του Ερντογάν».

Το διαβάσαμε στο tanea.gr

Η ανάρτηση του Prof. Steve Hanke (@steve_hanke) steve_hanke

Ματζικέρτ 1071: Το έπος ενός προδομένου Αυτοκράτορα

ΜΑΤΖΙΚΕΡΤ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1071: 

ΤΟ ΕΠΟΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΔΟΜΕΝΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

Ήταν Πρωτοχρονιά του 1068 όταν ο 45χρονος Ρωμανός Διογένης εστέφθη Aυτοκράτωρ Ρωμαίων, ονειροπολώντας να αναβιώσει τη δόξα και τη χαμένη δύναμη της Aυτοκρατορίας, σχεδιάζοντας να απαλλάξει τα Θέματα της Μικράς Ασίας από τις επιδρομές των Σελτζούκων Τούρκων, χωρίς να διαθέτει τα αξιόμαχα φουσάτα των προηγούμενων Στρατηγών-Αυτοκρατόρων ή την υποστήριξη των πολιτικών της Βασιλεύουσας, οι οποίοι διέκοψαν απρόθυμα την ηθική και υλική καταστροφή του στρατού και του κράτους για να τον εκθρονίσουν.

Ο προηγούμενος Aυτοκράτωρ, Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας, είχε πεθάνει σε προχωρημένη ηλικία στις 21 Μαΐου 1067, αφήνοντας έναν ανήλικο διάδοχο, τον γιο του Μιχαήλ, και την 30χρονη, όμορφη και χυμώδη σύζυγό του Ευδοκία Μακρεμβολίτισα, η οποία ασκούσε την αντιβασιλεία προς χάριν του γιού της. Η Αυγούστα είχε απομείνει τώρα μόνη, ανασφαλής και περιστοιχισμένη από μία φατρία δολοπλόκων πολιτικών, για να κυβερνήσει μία τεράστια Αυτοκρατορία της οποίας οι επαρχίες μαστίζονταν από εχθρικές επιδρομές. Στο πρόσωπο του αρρενωπού Ρωμανού Διογένη δεν άργησε να βρει έναν ιδανικό Αυτοκράτορα ο οποίος θα ανελάμβανε με πυγμή τα διοικητικά, στρατιωτικά και πολύ περισσότερο, τα συζυγικά καθήκοντα. Ψηλός, ξανθός, εύρωστος, με φωτεινό, ελαφρά ειρωνικό βλέμμα και αριστοκρατικό παρουσιαστικό, ο Ρωμανός ήταν ένας ιδιαίτερα γοητευτικός άνδρας, του οποίου «…ακόμη και η αναπνοή ήταν ευγενική, αν όχι θεία», σύμφωνα με τα λόγια κάποιου χρονογράφου. Καταγόταν από επιφανή οικογένεια στρατιωτικών της Καισάρειας στην Καππαδοκία και το 1064, ως Δούκας της Σαρδικής (Σόφια), είχε αποκρούσει τις επιδρομές των Πετσενέγων, απωθώντας τους πέρα από τον Ίστρο (Δούναβη). Δεν είχε κρύψει ποτέ την αντιπάθειά του για τον σάπιο πολιτικό κόσμο της Βασιλεύουσας ο οποίος διασπάθιζε τα χρήματα του Θησαυροφυλακίου, με λαιμαργία ίδια με εκείνη που οι Τούρκοι λεηλατούσαν τα σύνορα. 

.....

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της αντιστρατιωτικής φατρίας, ο Καίσαρας Ιωάννης Δούκας, αδελφός του εκλιπόντος Αυτοκράτορος, και ο πρωθυπουργός και Υπέρτιμος των Φιλοσόφων, Μιχαήλ Ψελλός, είχαν πολλούς λόγους να μισούν θανάσιμα τον Ρωμανό. Ο πρώτος ήταν άνθρωπος μειωμένης πνευματικής οξυδέρκειας την οποία υποκαθιστούσε με ανεξάντλητα αποθέματα κακίας. Θεωρούσε τον Ρωμανό έναν σφετεριστή, ο οποίος είχε στερήσει τον θρόνο από την δυναστεία του. Ο μακαρίτης ο αδελφός του αντιπαθούσε τις στρατιωτικές υποθέσεις και απέφευγε τους πολέμους. Τώρα, είχε εμφανιστεί αυτός για να προκαλέσει πολεμικό πανικό, να ξεσηκώσει στρατιές και να κηρύξει πολέμους.

Ο Ψελλός αντίθετα, ήταν ένας ευφυέστατος άνθρωπος. Είχε μελετήσει βαθιά την ανθρώπινη φύση, διέκρινε αμέσως τα ταλέντα, τις αδυναμίες και τα πάθη που κυβερνούσαν έναν άνθρωπο. Με όπλα την ψυχολογία, την κολακεία και την ραδιουργία, είχε ξεκινήσει από παραδυναστεύων αυλοκόλακας για να εξελιχθεί σε αξεπέραστο χειραγωγό ανδρείκελων της εξουσίας. Γνώριζε καλά τους ανθρώπους σαν τον Ρωμανό: ματαιόδοξοι στρατιωτικοί οι οποίοι κέρδιζαν κάποιες εφήμερες δόξες και κατόπιν τις χρησιμοποιούσαν σαν επιχειρήματα για να παρουσιαστούν σαν γνώστες της «στρατηγικής τέχνης» ή «σωτήρες της Αυτοκρατορίας», ενώ στη πραγματικότητα διαιώνιζαν αχρείαστους πολέμους. Κατά την γνώμη του οι Τούρκοι αποτελούσαν μία πολύ μακρινή απειλή. Ακόμα και με την πιο απαισιόδοξη προοπτική θα χρειάζονταν πολλά χρόνια για να φτάσουν να απειλήσουν την ίδια την Κωνσταντινούπολη, εγχείρημα στο οποίο είχαν αποτύχει τόσοι και τόσοι άλλοι πριν από αυτούς. Μόνο οι στρατιωτικοί, μέσα στα διεστραμμένα μυαλά τους, προσηλωμένα μονίμως στις σφαγές και την μεγαλομανία, ισχυρίζονταν ότι διέβλεπαν την καταστροφή.

.....

Ο Ρωμανός από την άλλη, δεν ήταν κι αυτός άνθρωπος χωρίς ελαττώματα. Η σύνεση και η μετριοπάθεια δεν ανήκαν στις αρετές του. Ήταν αλαζόνας και είχε αυξημένη την αίσθηση της προσωπικής του αξίας. Ταυτόχρονα όμως, ήταν γενναίος στρατηγός και ικανός ηγέτης. Συνειδητοποιούσε την βαρύτητα της σελτζουκικής απειλής και περιφρονούσε όσους δεν είχαν πιάσει ξίφος στα χέρια – δίκαια ίσως, αφού, ότι είχε επιτύχει μέχρι τότε, το είχε επιτύχει πολεμώντας. Εργαζόταν άοκνα για την πολιτική και στρατιωτική εξυγίανση του κράτους και δεν είχε καμία πρόθεση να μετατραπεί σε σιωπηλό μάρτυρα της σήψης. Μετά τον θάνατο του Βασίλειου Β΄, μια σειρά εννέα Αυτοκρατόρων, είχε κατορθώσει μέσα σε 40 χρόνια αυτό που δεν είχαν καταφέρει αναρίθμητοι βαρβαρικοί λαοί επί 650 χρόνια: να διαλύσουν την Αυτοκρατορία. Οι συνοριακές φρουρές σταδιακά αποσύρονταν, τα ανατολικά Θέματα αφέθηκαν στη μοίρα τους. Τώρα, μόνος του εκείνος τάραξε τα στάσιμα νερά της γενικής αδιαφορίας και εναντιώθηκε στους αρνησιπάτριδες πολιτικούς. Ο αγώνας του θα ήταν αιματηρός και μοναχικός. Για τον αυτοκράτορα Ρωμανό Δ΄ Διογένη η σωτηρία της Αυτοκρατορίας ήταν θέμα αρχής - και κατά πάσα πιθανότητα, θανάτου.

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΓΝΩΣΗ

.....

Από την οπτική γωνία των πολιτικών του αντιπάλων πάντως, η πρώτη διετία της βασιλείας του Ρωμανού είχε κλείσει με μία πολιτική και στρατιωτική αποτελμάτωση. Στην πρώτη εκστρατεία τού 1068 στην Συρία, της οποίας ηγήθηκε προσωπικά ο Ρωμανός, ανεκατελήφθη η Ιεράπολη και ενδυνάμωθηκαν κάπως τα ανατολικά σύνορα. Το επόμενο έτος ηγήθηκε μίας δεύτερης εκστρατείας στην Αρμενία, όπου είχε σημειώσει κάποιες τοπικές νίκες, αλλά ο κύριος όγκος των τουρκικών δυνάμεων εξακολουθούσε να διαφεύγει και να λυμαίνεται την Κιλικία και την Καππαδοκία, αρνούμενες να παρασυρθούν σε μία μάχη εκ παρατάξεως. Παρόλα αυτά, ο Μέγας Σουλτάνος των Σελτζούκων Τούρκων, Αλπ Αρσλάν, έχοντας κληρονομήσει το δέος των Αράβων για την στρατιωτική δύναμη του Βυζαντίου, υπέγραψε πρόθυμα μία συνθήκη ειρήνης. Πρώτιστος αντικειμενικός σκοπός του, εκείνη την εποχή, ήταν η καθυπόταξη των Φατιμιδών Αράβων της Κοίλης Συρίας και η εδραίωση της εξουσίας του επί των Ιρανικών φύλων της Κεντρικής Ασίας. Η Μικρά Ασία δεν αποτελούσε άμεσο στόχο του και το τελευταίο πράγμα που επιθυμούσε εκείνη τη στιγμή ήταν ένας ανοικτός πόλεμος εναντίον της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία, στα μάτια των ξένων ηγεμόνων, εξακολουθούσε να αποτελεί το πολεμικό δέος του Ανατολικού κόσμου.

.....

 Την άνοιξη του 1071 αποφάσισε να διακινδυνεύσει τα πάντα σε μία εκστρατεία μεγάλης κλίμακος και αποφασιστικής σημασίας. Έτσι, την Κυριακή της Ορθοδοξίας, 13 Μαρτίου 1071, ο βασιλικός δρόμωνας με τα αυτοκρατορικά εμβλήματα απέπλευσε από την Κωνσταντινούπολη για να περάσει στην ασιατική ακτή του Βοσπόρου, όπου θα συγκεντρωνόταν το όλο το στράτευμα.

Σύμφωνα με τις υπερβάλλουσες μεσαιωνικές πηγές, ο αριθμός της στρατιάς κυμαινόταν από 100.000 έως 1.000.000 άνδρες. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες της Αυτοκρατορίας εκείνη την εποχή, καθώς και τα ιστορικά μεγέθη των στρατών της εποχής, ο αριθμός των 50.000 μαχίμων αγγίζει πολύ περισσότερο την πραγματικότητα. Σε αυτόν τον αριθμό όμως, δεν συμπεριλαμβανόταν το πλήθος των μηχανικών, εφοδιαστών και λοιπού βοηθητικού προσωπικού, το οποίο εξυπηρετούσε τα μεταγωγικά, τις πολιορκητικές μηχανές, τα κινητά μαγειρεία και χειρουργεία, και θα έκανε το στράτευμα να φαντάζει υπέρογκο. Ο Ρωμανός δεν μπορούσε να κρύψει την υπερηφάνειά του για το γεγονός ότι η στρατιά που είχε συγκροτήσει και εκπαιδεύσει με τόσους κόπους, δεν έπαυε να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις που είχε συγκεντρώσει η Αυτοκρατορία από τα χρόνια του Βασίλειου Β΄.

.....

Με τη βοήθεια της Θεοτόκου όμως, μία νίκη επί των Σελτζούκων θα ματαίωνε τα συνωμοτικά σχέδια της δυναστείας των Δουκών και θα εδραίωνε τη θέση του ως Αυτοκράτορα στα μάτια του λαού των επαρχιών ο οποίος σφάδαζε από τις λεηλασίες.

.....

Ο διοικητής των Νορμανδών μισθοφόρων, ο στρατηγός Ουρσέλ ντε Μπαγιέλ (Ursel de Balleul), ήταν γενναίος και αποτελεσματικός στη μάχη, αλλά αναξιόπιστος κι αυτός, όπως όλοι οι Φράγκοι. Ο Μάγιστρος Ιωσήφ Ταρχανιώτης ήταν εξίσου εμπειροπόλεμος, αλλά μέσα σε ένα κλίμα ρευστής πολιτικής κατάστασης προτιμούσε να συμμαχήσει με τον εαυτό του. Οι αξιωματικοί στους οποίους βάσιζε κυρίως τις ελπίδες του ήταν τρεις παλαίμαχοι στρατηγοί οι οποίοι είχαν παραμείνει πάντοτε πιστοί στο πρόσωπο και το όραμά του: ο Μάγιστρος Κατεπάνω Νικηφόρος Βασιλάκιος, ο Δομέστικος των Σχολών της Δύσης Νικηφόρος Βρυέννιος και ο Καππαδόκης στρατηγός Θεόδωρος Αλυάτης. Αυτοί, επικεφαλής των εμπειροτέρων ανδρών από τα Θέματα της Αυτοκρατορίας, θα αποτελούσαν την κύρια δύναμη κρούσης στο πεδίο της μάχης.

.....

Στα τέλη Ιουνίου το αυτοκρατορικό στράτευμα είχε φθάσει στην Θεοδοσιούπολη, τον τελευταίο σταθμό πριν το Ματζικέρτ, όπου ο Ρωμανός διευθέτησε τις τελευταίες λεπτομέρειες. Οι πιο πρόσφατες πληροφορίες των αγγελιαφόρων ήθελαν τον Σουλτάνο να βρίσκεται στο Χαλέπι, κινούμενος τάχιστα προς την Αρμενία επικεφαλής μίας δύναμης 10-15.000 ανδρών, για να αντιμετωπίσει την απροσδόκητη εισβολή. Έκτοτε δεν είχε λάβει καμία περαιτέρω πληροφορία για τις κινήσεις του, αλλά η πρωτεύουσα των Αράβων απείχε τουλάχιστον 600 χλμ από το Ματζικέρτ, τη στιγμή που ο ίδιος απείχε μόνο 150. Είχε όλο τον χρόνο στη διάθεσή του να ξεκουράσει το στράτευμα και να φθάσει πρώτος στο Ματζικέρτ πριν τον αντίπαλό του.

Εφόσον περίμενε τον εχθρό να αφιχθεί από τα νότια, ο Ρωμανός αποφάσισε να διαιρέσει τον στρατό σε δύο διοικήσεις. Την πρώτη την έθεσε κάτω από την διοίκηση του Ιωσήφ Ταρχανιώτη, ο οποίος θα κατελάμβανε το Χλιάτ, λιγότερο από 50 χλμ νοτιότερα του Ματζικέρτ. Το Χλιάτ ήταν ένα από τα κυριότερα ορμητήρια των τουρκικών επιδρομών, που τώρα φυλασσόταν μόνο από μία τοπική φρουρά. Με την κατάληψή του, ο Ταρχανιώτης θα απέκλειε την οδό πρόσβασης του Σουλτάνου προς το Ματζικέρτ και ταυτόχρονα θα προφύλασσε το δεξιό πλευρό του Ρωμανού από αιφνιδιαστικές επιθέσεις. Ταυτόχρονα, ο ίδιος, επικεφαλής του δευτέρου τμήματος, θα βάδιζε προς κατάληψη του Ματζικέρτ. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο θα είχε υπό την κατοχή του αμφότερες τις πόλεις, των οποίων η στρατηγική θέση θα του άνοιγε την οδό προς την ενδοχώρα του Σουλτανάτου.

.....

ΧΛΙΑΤ, ΤΕΤΑΡΤΗ 24 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1071

Το χαμένο απόσπασμα

Την ίδια ώρα και 50 χλμ νοτιότερα του Ματζικέρτ το απόσπασμα του Ταρχανιώτη είχε φθάσει στο Χλιάτ, αλλά το τι ακριβώς συνέβη εκεί παραμένει άγνωστο. Είναι αμφίβολο ακόμα και αν δόθηκε κάποια μάχη, μεγάλη ή μικρή. Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο Μάγιστρος, μαζί με τον Ουρσέλ και όλους τους άνδρες τους, εγκατέλειψαν το Χλιάτ, χωρίς ποτέ να ειδοποιήσουν τον Ρωμανό για τις κινήσεις τους και χωρίς ποτέ να επανενωθούν με το κύριο σώμα του στρατού. Αντ’ αυτού, απομακρύνθηκαν το γρηγορότερο δυνατόν από το πεδίο της μάχης, για να εμφανισθούν πολύ αργότερα στην Μελιτηνή, 150 χιλιόμετρα στα νοτιοδυτικά! Οι πιθανότητες να αιφνιδιάστηκαν και να κατανικήθηκαν από τουρκικές δυνάμεις, είναι μηδαμινές, αν όχι μηδενικές. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση όμως, θα μπορούσαν να αποστείλουν έναν αγγελιαφόρο στο Ματζικέρτ για να ενημερώσει τον Ρωμανό για την κατάσταση.

.....

ΠΕΜΠΤΗ 25 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1071

Οι πρώτες συμπλοκές

Η πρώτη φορά κατά την οποία ο Ρωμανός πληροφορήθηκε την παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στην περιοχή, ήταν η επόμενη ημέρα, όταν ένα αναγνωριστικό απόσπασμα δέχθηκε αιφνιδιαστική επίθεση στα ανατολικά της λίμνης Βαν.

.....

 

Μετά από μία συντονισμένη έφοδο των ελληνικών δυνάμεων και μία άγρια μάχη, οι δύο στρατηγοί κατάφεραν να απωθήσουν το σελτζουκικό ιππικό. Ο σκληροτράχηλος Βασιλάκιος όμως, δεν θα επέτρεπε στον εχθρό να του ξεφύγει μέσα από τα χέρια, τώρα που τρεπόταν σε φυγή. Επικεφαλής των λωρικάτων του, καταδιώκει ανελέητα τους Τούρκους ελαφρούς ιππείς οι οποίοι κατευθύνονται προς το στρατόπεδό τους. Η καταιγιστική καταδίωξη τον αποκόπτει από το σώμα του Βρυέννιου και ξαφνικά βλέπει τους Τούρκους να αναστρέφουν τα άλογά τους και να κατευθύνονται εναντίον του, εξαπολύοντας βροχή αλλεπάλληλων τοξεύματων. Πριν καν οι δυνάμεις του Βρυέννιου προλάβουν να επέμβουν, οι άνδρες του κυκλώνονται και πέφτουν μαχόμενοι μέχρις ενός, ενώ ο ίδιος ο συλλαμβάνεται αιχμάλωτος. Ο Βρυέννιος οδήγησε μία αποφασιστική αντεπίθεση για να διασπάσει τον κλοιό, αλλά μετά βίας διέφυγε τον θάνατο και ο ίδιος, επιστρέφοντας στο αυτοκρατορικό στρατόπεδο τραυματισμένος στο στήθος από ξίφος και με δύο βέλη καρφωμένα στην πλάτη της πανοπλίας του. Μόνον τότε συνειδητοποίησε ο Ρωμανός ότι αντιμετώπιζε ολόκληρο το τουρκικό στράτευμα…

Η έλλειψη πληροφόρησης περί των κινήσεων του εχθρού – ένα στρατηγικό σφάλμα το οποίο μπορεί να αποδοθεί στον Ρωμανό - είχε οδηγήσει σε μία ήττα – έστω και μεμονωμένη - και την απώλεια ενός εξαίρετου διοικητή,  πλήττοντας ακόμα περισσότερο το ήδη κλονισμένο φρόνημα των ανδρών.

.....

Η επόμενη ημέρα θα έκρινε τη μοίρα του ίδιου του Ρωμανού και δυστυχώς, ολόκληρου του Μεσαιωνικού Ελληνισμού.

.....

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1071

Η Εφιαλτική Ημέρα

Από νωρίς το πρωί της Παρασκευής 26^ης Αυγούστου είχαν αρχίσει οι προετοιμασίες στον αυτοκρατορικό χάρακα για τη μεγάλη μάχη. Η όποια υπεροπλία διέθετε το ελληνικό στράτευμα δεν ήταν αρκετή για να αναστρέψει το βαρύ κλίμα των όσων είχαν προηγηθεί. Ο Ρωμανός παρέτεινε την έναρξη της μάχης περιμένοντας εναγωνίως την άφιξη των δυνάμεων του Ταρχανιώτη από το Χλιάτ. Εκείνη η δύναμη θα του χάριζε τη σαφή αριθμητική υπεροχή έναντι του Σουλτάνου. Ο ήλιος είχε ήδη μεσουρανήσει και το άϋλο, παγωμένο χέρι της προδοσίας άρχισε πάλι να σφίγγει την καρδιά του.

.....

 Μία πρεσβεία Τούρκων αξιωματούχων εμφανίστηκαν απροσδόκητα μπροστά στο στρατόπεδο, ζητώντας από τον Αυτοκράτορα να θέσει τους όρους του για μία συνθήκη ειρήνης!

.....

Τα πάντα συνηγορούσαν στην απόρριψη της πρότασης και την άμεση διεξαγωγή της μάχης. Η απάντησή του προς την τουρκική πρεσβεία ήταν δικαιολογημένα αλαζονική:

«Τους όρους μου θα τους θέσω όταν στήσω τα λάβαρά μου στη σκηνή του Σουλτάνου».

.....

Περί την 15.00, μία ώρα αρκετά προχωρημένη για σύναψη γενικευμένης μάχης, ο Ρωμανός διέταξε τον τουβάτορα να ηχήσει την έναρξη της επίθεσης, καθώς ο πιστός στρατοπεδάρχης του και αυτόπτης μάρτυς των γεγονότων, Μιχαήλ Ατταλειάτης, παρακολουθούσε μέσα από το στρατόπεδο το επιβλητικό θέαμα του αυτοκρατορικού φουσάτου να αρχίζει τον καλπασμό. Τα φλάμπουρα ανέμιζαν και οι οπλές των αλόγων σήκωναν σύννεφα σκόνης. Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την εχθρική παράταξη οι τούβες σάλπισαν την έφοδο. Οι τουρμάρχες, οι δρουγγάριοι και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας, κραύγασαν την παραδοσιακή ιαχή της μάχης:

 «Ο στρατός νικά!».

Λωρικάτοι και κλιβανάριοι προέταξαν ταυτόχρονα τα δόρατά τους, σχηματίζοντας ένα αδιαπέσραστο αιχμηρό τείχος.  Ο θυελλώδης καλπασμός των αρματωμένων αλόγων αντήχησε κατά μήκος του αμμώδους κάμπου. Το σελτζουκικό ιππικό δεν βιαζόταν να έλθει σε μετωπική σύγκρουση με το αυτοκρατορικό βαρύ ιππικό. Άρχισε να εξαπολύει βέλη από μεγάλη απόσταση, καθώς οι δύο πτέρυγες άνοιγαν γρήγορα τις γραμμές τους σε ημικύκλιο, επιχειρώντας να πλαγιοκοπήσουν τα ελληνικά άκρα. Συριγμοί από ακόντια και βέλη τέντωσαν τα νεύρα. Ο Βρυέννιος και ο Αλυάτης ανταπάντησαν με την ίδια κίνηση, στέλνοντας το δικό τους ελαφρό ιππικό να τους αναχαιτίσει. Ταυτόχρονα, τα αντίπαλα κέντρα συγκρούονταν με έναν φοβερό πάταγο. Άλογα έπεσαν πάνω σε άλογα, θώρακες πάνω σε θώρακες και αίμα πάνω σε ξίφη και ασπίδες. Καβαλάρηδες και άλογα σκορπίζονταν δεξιά-αριστερά, παρασύροντας στην πτώση τους φίλους και εχθρούς. Οι αλαλαγμοί των στρατιωτών μπλέχτηκαν με την κλαγγή των όπλων και τις κραυγές οργής και πόνου.

Το αποτέλεσμα της πρώτης σύγκρουσης δεν εξέπληξε κανέναν. Οι βολές των Τούρκων διήρκεσαν ελάχιστα για να έχουν κάποιο σοβαρό αντίκτυπο. Το κέντρο τους σχεδόν καταπλακώθηκε από την συμπαγή μάζα των κλιβανοφόρων και λωρικάτων του Ρωμανού, οι οποίοι σάρωναν τα πάντα στο πέρασμά τους. Οι Τούρκοι υποχώρησαν γρήγορα για να αποφύγουν τη σφαγή. Οι πτέρυγές τους άντεξαν την πρώτη κρούση, κρατώντας σε απόσταση τους αντιπάλους τους με καταιγισμό βελών, αποφεύγοντας την άμεση εμπλοκή. Σύντομα, ολόκληρη η τουρκική παράταξη άρχισε να υποχωρεί προς τους πρόποδες του Σουφάν, συνεχίζοντας να εξαπολύει βέλη κατά τον καλπασμό.

.....

Είχε φτάσει απόγευμα, χωρίς οι Έλληνες να επιτυγχάνουν την αποφασιστική συμπλοκή που επεδίωκαν. Οι Τούρκοι εξακολουθούσαν να αλωνίζουν αδιάκοπα το ανοικτό πεδίο, αποδυναμώνοντας τα πλευρά τους με καταιγισμούς βελών. Οι αντίπαλοί τους υφίσταντο απώλειες, χωρίς να μπορούν να ανταποδώσουν τα πλήγματα. Η αρχική αισιοδοξία του Ρωμανού παρεχώρησε σταδιακά τη θέση της στην απελπισία. Ήλπιζε πως όταν οι Τούρκοι θα άγγιζαν τους πρόποδες του βουνού δεν θα είχαν άλλη επιλογή παρά να γυρίσουν και να τους αντιμετωπίσουν σε μάχη. Αλλά τότε αντίκρισε μπροστά του τις υπώρειες του Σουφάν: απόκρημνα μονοπάτια και αποξηραμένες ρεματιές, όπου κατέφευγαν οι Τούρκοι - έδαφος ιδανικό για ενέδρα. Γύρισε πίσω και κοίταξε τον αυτοκρατορικό χάρακα να απέχει χιλιόμετρα. Ο ήλιος είχε ήδη αρχίσει να γέρνει και οι άνδρες είχαν εξαντληθεί. Σε μιάμιση-δύο ώρες θα νύχτωνε. Ήταν μάταιο να συνεχίσει. Διέταξε τον τουβάτορα να σαλπίσει υποχώρηση, με τους στρατηγούς να διαδίδουν το σύνθημα για την αναστροφή του μετώπου:

«Μετάλλαξον,  Μετάλλαξον!»

Ο Βρυέννιος και ο Αλυάτης, με τους άνδρες τους διασκορπισμένους να μάχονται μεμονωμένα, είδαν ξαφνικά το αυτοκρατορικό λάβαρο να στρέφει προς τα πίσω. Μέσα στη σύγχυση της κατακερματισμένης μάχης, με τις δρούγγες και τις τούρμες να έχουν χάσει την επαφή μεταξύ τους, κάποιοι εξέλαβαν τη διαταγή σαν ένδειξη ήττας και υποχώρησης.

.....

 Ο Αλπ Αρσλάν, παρακολουθώντας την εξέλιξη της μάχης από τους πρόποδες του λόφου, διέταξε αμέσως την εφεδρεία των 5.000 ιππέων του να σπεύσει προς ενίσχυση των συντρόφων τους, καθώς εκείνοι ανασυγκροτούσαν γρήγορα τις τάξεις τους και ρίχνονταν στην αντεπίθεση, τοξεύοντας τα νώτα των αντιπάλων τους. Ο Ρωμανός σάστισε από την τούρκικη αντίδραση. Πίστευε ότι ο Σουλτάνος είχε προτιμήσει να αποχωρήσει, παρά να διακινδυνεύσει μία ακόμη συμπλοκή. Τώρα δεν είχε άλλη επιλογή παρά να δώσει την αντίθετη ακριβώς διαταγή: παύση της υποχώρησης και άμεση εμπλοκή σε μάχη. Ίσως ήταν η στιγμή που περίμενε. Ίσως…

Η διαδοχή των δύο διαταγών που η μία αναιρούσε την άλλη ήταν η τέλεια συνταγή για την απόλυτη σύγχυση. Ότι είχε απομείνει από εκείνο που οι διοικητές ονόμαζαν «διάταξη μάχης», εξανεμίστηκε σε ένα χάος αμφιβολιών. Άλλοι έστεκαν δίβουλοι προσπαθώντας να κατανοήσουν τι είχε συμβεί και άλλοι τρέπονταν σε φυγή, χωρίς πραγματικά να κινδυνεύουν. Ήταν η στιγμή που η επέμβαση της οπισθοφυλακής του Ανδρόνικου Δούκα θα μπορούσε να είχε σώσει τη μάχη. Αν η διοίκησή του έσπευδε μπροστά, θα έκλεινε τα κενά και θα εγκλώβιζε τον εχθρό ανάμεσα στις δύο γραμμές, παρεμποδίζοντας την οπισθοχώρηση. Και πράγματι, εκείνη ήταν η στιγμή που περίμενε και εκείνος – όχι για να καλπάσει μπροστά, αλλά για να συμβάλλει στην καταστροφή. Διέταξε υποχώρηση, διαδίδοντας σε όλους ότι ο Αυτοκράτορας ήταν νεκρός και η μάχη είχε χαθεί. Τα τούρκικα βέλη άρχισαν να σκοτώνουν τους στρατιώτες πισώπλατα. Κάποιος φώναξε «Οι Τούρκοι μας σφάζουν!» και τα πάντα διαλύθηκαν σε μία πανικόβλητη φυγή

.....

Το κέντρο του Ρωμανού απέμεινε να μάχεται ολομόναχο, κυκλωμένο από παντού, εναντίον υπεράριθμων αντιπάλων. Οι κατάφρακτοι Καππαδόκες και οι Γερμανοί Βαράγγοι της αυτοκρατορικής φρουράς πούλησαν ακριβά τη ζωή τους, θερίζοντας τους Μαμελούκους ιππείς. Ο ήλιος είχε πλέον δύσει όταν τα τουρκικά βέλη έριξαν νεκρό το άλογο του Ρωμανού. Εκείνος σηκώθηκε όρθιος, συνεχίζοντας τον λυσσώδη, απελπισμένο αγώνα. Οι Βαράγγοι δημιούργησαν γρήγορα έναν προστατευτικό κλοιό με τις τεράστιες ασπίδες τους, σκορπώντας γύρω τους ένα ανόσιο λουτρό αίματος, στοιβάζοντας γύρω τους έναν σωρό από ακρωτηριασμένους και ημιθανείς Τούρκους. Κανείς δεν εγκατέλειψε τη θέση του. Έμειναν όλοι πιστοί μέχρι το αναπόφευκτο τέλος, το οποίο ήλθε μαζί με το σκοτάδι. Ο ίδιος ο Ρωμανός ήταν από τους τελευταίους που έπεσαν. Όχι νεκρός, αλλά αναίσθητος από αιμορραγία, όταν κάποιο ξίφος τον τραυμάτισε βαριά στο χέρι. Ακόμη και τότε, οι πιστοί Βαράγγοι του τον κάλυψαν με τα πτώματά τους, χωρίς να μπορούν να φαντασθούν πόσο πιο ευεργετικό θα ήταν αν τον είχαν αφήσει να πεθάνει στο πεδίο της μάχης.

«...ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΟΔΥΝΗ ΚΑΙ ΟΔΥΡΜΟ»

Το ξημέρωμα της επομένης οι Τούρκοι ανέσυραν το σώμα ενός αναίσθητου πολεμιστή, θαμμένου κάτω από σωρούς πτωμάτων στο επίκεντρο της σφαγής. Υπέθεσαν ότι έπρεπε να είναι ο Αυτοκράτορας και τον οδήγησαν ενώπιον του Σουλτάνου. Κρίνοντας από την κοινή, καταματωμένη πανοπλία του, ο Αλπ Αρσλάν αμφέβαλλε ότι αντίκριζε μπροστά του τον Αυτοκράτορα της Ρωμιοσύνης και ζήτησε αποδείξεις για την ταυτότητά του. Οι Έλληνες αιχμάλωτοι εκλήθησαν να αναγνωρίσουν τον ηγέτη τους και τον προσκύνησαν σύσσωμοι. Ανάμεσα στο καταρρακωμένο πλήθος και ο στρατηγός Νικηφόρος Βασιλάκιος, ο πιστός συμπολεμιστής του Ρωμανού από τις εκστρατείες κάποιου ενδοξότερου, οριστικά χαμένου παρελθόντος, ο οποίος έπεσε με λυγμούς στα γόνατά του. Ο Αλπ Αρσλάν αγκάλιασε τον Αυτοκράτορα και του είπε:

«Μη φοβάσαι, βασιλιά. Θα τιμηθείς όπως ταιριάζει στο υψηλό αξίωμά σου».

Συνειδητοποιώντας αμέσως ότι είχε κερδίσει μία μάχη την οποία δεν άξιζε, ο Σουλτάνος συμπλήρωσε: «…διότι είναι απερίσκεπτος όποιος δεν ανησυχεί μήπως μεταβληθεί η καλή του τύχη»… Λόγια θα αποδεικνύονταν προφητικά, όταν μερικούς μήνες αργότερα, θα υφίστατο κι εκείνος τις συνέπειες μίας απερισκεψίας του.

Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του, ο Ρωμανός ρωτήθηκε από τον Σουλτάνο πως θα του φερόταν εάν η έκβαση της μάχης ήταν η αντίθετη. Ο Ρωμανός δεν δίστασε να του απαντήσει με ωμή ειλικρίνεια.

«Θα σε υπέβαλλα σε βασανιστήρια».

«Εγώ όμως δεν θα μιμηθώ την σκληρότητά σου», του ανταπάντησε ο Αλπ Αρσλάν. «Ακούω πως ο Χριστός σας, διδάσκει την συγχώρεση προς τους κακούς, αντιτάσσεται στους υπερήφανους και δίνει χάρη στους ταπεινούς».

«Την ειρήνη πρεσβεύει ο Θεός μου, και όχι τον σπαραγμό», παραδέχθηκε ο Ρωμανός. «Αν όμως ήσουν εσύ Χριστιανός θα άφηνες τον λαό σου να υποφέρει ανυπεράσπιστος; Ποιός ποιμένας αφήνει τους λύκους να κατασπαράξουν το ποίμνιό του;».

Για τον Σουλτάνο ήταν εύκολο να επιδεικνύει επιείκεια και ανωτερότητα, μιλώντας από την θέση του αδιαμφισβήτητου νικητή. Ο Ρωμανός όμως, ήταν ένας δυναμικός φιλόπατρις ηγέτης, ο οποίος είχε καθήκον να διασώσει έναν λαό που αργοπέθαινε διοικούμενος από ανθέλληνες πολιτικούς και μία πατρίδα που συρρικνωνόταν. Μπροστά σε έναν τέτοιο διπλό κίνδυνο, η επιείκεια και η συγχώρεση αποτελούν τον μόνο βέβαιο δρόμο προς τον ολοκληρωτικό αφανισμό. Από την άλλη πλευρά, ο ευφυής Απλ Αρσλάν, κατανοώντας πολύ καλά ότι η νίκη του οφειλόταν σε μία εξωφρενική διαστροφή της τύχης, η οποία σπανιότατα εμφανίζεται στα πεδία μαχών της ιστορίας, δεν ήθελε να εξωθήσει τα πράγματα. Ήταν απόλυτα ικανοποιημένος με αυτά που τόσο ανέλπιστα είχε κερδίσει.

Για το μέγεθος της ήττας που είχε υποστεί το αυτοκρατορικό στράτευμα, οι όροι της συνθήκης που υπέγραψε ο Ρωμανός μπορούν κάλλιστα να χαρακτηρισθούν ευσπλαχνικοί: η άμεση καταβολή 1,5 εκατομμυρίων χρυσών νομισμάτων και η καταβολή άλλων 360.000 ως ετήσιου φόρου. Επίσης, η παράδοση των πόλεων Ματζικέρτ, Αντιόχειας, Ιεράπολης και Έδεσσας στους νικητές, η επιστροφή ολόκληρης της Αρμενίας στους ηττημένους, η παύση των τουρκικών επιδρομών στα αυτοκρατορικά εδάφη και η σύναψη γάμου μεταξύ του γιού του Αλπ Αρσλάν και της κόρης του Ρωμανού. Στην ουσία της, η συνθήκη εξασφάλιζε απόλυτα την εδαφική ακεραιότητα της Μικράς Ασίας.

Οκτώ ημέρες αργότερα ο Ρωμανός αφέθηκε ελεύθερος μαζί με τους στρατιώτες του για να πορευθεί προς την Βασιλεύουσα και να αναλάβει πάλι την διακυβέρνηση του κράτους. Είχε φύγει από εκεί πριν έξι μήνες ως Αυτοκράτορας και εννοούσε να επιστρέψει ως Αυτοκράτορας.

ΚΑΝΕΝΑΣ ΟΙΚΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ

Η πραγματική τραγωδία όμως, βρισκόταν στην τελευταία πράξη του δράματος. Τα νέα της καταστροφής στο Ματζικέρτ είχαν φθάσει γρήγορα στην Κωνσταντινούπολη, τρομοκρατώντας την Αυγούστα Ευδοκία η οποία ανησυχούσε για την προσωπική της ασφάλεια και εκείνη των παιδιών της. Στην πλευρά της αντιπολίτευσης όμως, η αρχική ανακούφιση της ήττας αντικαταστάθηκε γρήγορα από την είδηση απελευθέρωσης του Ρωμανού. Οι αρχηγοί της πολιτικής φατρίας πανικοβλήθηκαν: όλα όσα είχαν σχεδιάσει τόσο προσεκτικά μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, είχαν γίνει για το τίποτα…

Υπήρχαν δύο κίνδυνοι που έπρεπε να αντιμετωπισθούν. Το πρώτο ήταν η Ευδοκία, η οποία τώρα έβλεπε την επιστροφή του Ρωμανού σαν την μοναδική σανίδα σωτηρίας από την εκθρόνιση. Το άλλο βέβαια, ήταν η επιστροφή του Ρωμανού. O Ψελλός ανέλαβε το πρώτο και ο Ιωάννης Δούκας το δεύτερο.

Ο Υπέρτιμος των Φιλισόφων ανέλαβε «υπό την προστασία του» τον μεγαλύτερο γιό της Ευδοκίας, Μιχαήλ Δούκα και τον έστεψε Αυτοκράτορα, κηρύσσοντας έκπτωτο τον Ρωμανό. Στις 26 Σεπτεμβρίου η Ευδοκία εκάρη μοναχή δια της βίας και εξορίστηκε σε μονή του Βοσπόρου. Μετά την απομάκρυνση της μητέρας του, ο 20χρονος άβουλος βασιλιάς θα γινόταν πειθήνιο όργανό του. Ο Καίσαρας Δούκας επέστρεψε αμέσως από την εξορία του στην Βυθινία, αποστέλλοντας στην Μικρά Ασία στρατιωτικό σώμα για να συλλάβει τον έκπτωτο Αυτοκράτορα. Ο Ρωμανός, χωρίς να τρέφει την παραμικρή αμφιβολία για τις προθέσεις των αντιπάλων του, συγκέντρωνε όσους στρατιώτες έβρισκε στην πορεία του, συνεχίζοντας την προέλασή του προς την Βασιλεύουσα.

Τα αντίπαλα στρατεύματα συναντήθηκαν στην Μικρά Ασία και δόθηκαν δύο μάχες, στην Δόκεια και τα Άδανα. Ο Ρωμανός ηττήθηκε σε αμφότερες. Όσοι αξιωματικοί τόλμησαν να τον υπερασπιστούν στη μάχη υπέστησαν τις οδυνηρές συνέπειες της πίστης τους.  Ο Αλυάτης, στρατηγός γενναίος, ευγενικής καταγωγής, συνελήφθη και τυφλώθηκε με τρόπο επώδυνο, με ένα σιδερένιο υποστήριγμα σκηνής. Μετά την δεύτερη ήττα του, όταν ο Ρωμανός συνειδητοποίησε ότι δεν ελέγχει πλέον τα γεγονότα, αλλά ελέγχεται από αυτά, παραιτήθηκε από κάθε προσπάθεια σωτηρίας της ζωής του και παραδόθηκε οικειοθελώς στον αντίπαλο διοικητή, ο οποίος, κατά τραγικά ειρωνικό τρόπο, ήταν ο Ανδρόνικος Δούκας, ο ίδιος άνθρωπος που τον είχε προδώσει στο Ματζικέρτ. Ο προδομένος και οριστικά ηττημένος Ρωμανός συμφώνησε να παραιτηθεί από τον θρόνο και να αποσυρθεί ήσυχα σε κάποιο μοναστήρι. Εις ανταπόδοση, του δόθηκε γραπτή εγγύηση για την σωματική του ακεραιότητα, υπογεγραμμένη από τον θετό γιό του και νυν Αυτοκράτορα, Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα.

Ο Ιωάννης Δούκας όμως, έτρεφε ασίγαστο μίσος κατά του Ρωμανού και επέμενε να του δείξει ότι τώρα εκείνος είχε την εξουσία. Αμέσως μετά την επιστροφή του Ρωμανού στη Βασιλεύουσα, οι γραπτές εγγυήσεις έπαψαν να εγγυώνται οτιδήποτε. Ο Καίσαρας έπεισε τον Ψελλό να τον δηλητηριάσουν. Το δηλητήριο αποδείχθηκε ασθενές για να επιφέρει τον θάνατο, αλλά αρκετά ισχυρό για να προκαλεί αφόρητους πόνους. Κατόπιν αποφάσισαν ότι η τύφλωσή του θα ήταν μία πιο πρέπουσα ποινή, όπως εξ άλλου άρμοζε σε έναν «…παράνομο διεκδικητή του θρόνου».

.....

Ακόμη και τότε δεν ησύχασαν οι βασανιστές του. Όταν είδαν ότι το δράμα του προδομένου Αυτοκράτορα είχε ξεσηκώσει την κατακραυγή λαού και στρατού, αποφάσισαν να τον φυλακίσουν σε ένα μοναστήρι για να μην μετατραπεί σε εθνικό ήρωα.

.....

...το κουρελιασμένο, εξαθλιωμένο και τυφλό ανθρώπινο ράκος, το οποίο πριν ένα χρόνο ήταν ένας εύρωστος, γοητευτικός άνδρας, σύρθηκε μέχρι την Προποντίδα όπου ξεψύχησε στις 4 Αυγούστου 1072. Είχε βασιλεύσει για 1030 τραγικές ημέρες και στους τελευταίους μαρτυρικούς μήνες της ζωής του είχε υποστεί όλα τα βασανιστήρια καρτερικά και αδιαμαρτύρητα, χωρίς ποτέ να κατηγορήσει οποιονδήποτε από τους ορκισμένους εχθρούς του. Η Ευδοκία πήρε το πτώμα του και το έθαψε στη νήσο Πρώτη. Μέσα στην ατμόσφαιρα της γενικότερης εθνικής τραγωδίας, αλλά και του προσωπικού της δράματος, η έκπτωτη πλέον Αυγούστα θρήνησε ειλικρινά τον θάνατό του, μετανιώνοντας πικρά για όλη εκείνη την υποστήριξη που θα μπορούσε να του είχε προσφέρει, αλλά δεν το είχε κάνει.

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΜΙΑΣ ΧΙΛΙΟΧΡΟΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Η καταστροφή του Ματζικέρτ ήταν η μεγαλύτερη που είχε γνωρίσει μέχρι τότε η Αυτοκρατορία στα 750 χρόνια ζωής της. Αν και οι επιπτώσεις της ήττας θα ήταν μακροχρόνιες, δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι μέσα στο διάστημα λίγων εφιαλτικών ωρών η Αυτοκρατορία είχε απωλέσει το 1/3 της Μικράς Ασίας. Η τραγωδία γίνεται κυριολεκτικά δυσβάσταχτη αν αναλογισθούμε ότι προκλήθηκε από μία επαίσχυντη προδοσία. Ωστόσο, απέμενε μία μικρή, τελευταία πράξη για την ολοκλήρωσή της: μετά την ανατροπή του Ρωμανού, ο Μιχαήλ Δούκας θεώρησε την συνθήκη άκυρη και οι τουρκικές επιδρομές ξανάρχισαν. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1081, οι Σελτζούκοι είχαν κατακτήσει ολόκληρο το πλάτωμα της Ανατολίας, από την Αρμενία μέχρι την Βυθινία, ονομάζοντας πρωτεύουσά τους την Νίκαια, σε απόσταση αναπνοής από την Κωνσταντινούπολη.

Παρά τα ανθρώπινα ελαττώματα ή τα όποια σφάλματά του, κανείς δεν θα μπορούσε να κατηγορήσει τον Ρωμανό για την αιτία της καταστροφής. Η σύντομη, τετραετής βασιλεία του ήταν ένας διαρκής αγώνας απόγνωσης και πικρίας, κατά την διάρκεια του οποίου κυνηγούσε ένα όνειρο το οποίο γλιστρούσε διαρκώς μέσα από τα χέρια του. Υπήρξε μία από τις τραγικότερες μορφές του Ελληνισμού, στον οποίον η μοίρα έταξε να πρωταγωνιστήσει σε μία από τις μελανότερες σελίδες του: ένας αγνός πατριώτης ο οποίος όδευε με μαθηματική ακρίβεια προς την συνωμοτική παγίδα που του είχαν στήσει ο Ψελλός και ο Δούκας, χωρίς βέβαια να απουσιάζουν και κάποια άλλα πρόσωπα τα οποία είχαν βοηθήσει στην επίλυση των «τεχνικών λεπτομερειών» - ο Ιωσήφ Ταρχανιώτης, για παράδειγμα, ανταμείφθηκε πλουσιοπάροχα μετά την επιστροφή του στη Βασιλεύουσα...

Το μεγαλύτερο και πλέον ασυγχώρητο σφάλμα του Ρωμανού ήταν ο…ανθρωπισμός του! Η ελληνική ιστορία θα ήταν εντελώς διαφορετική αν την στιγμή του ενθρονισμού του, είχε διασφαλίσει την εξουσία του στην Κωνσταντινούπολη, εξοντώνοντας τους πολιτικούς υπονομευτές του, χωρίς αυτό να τον χαρακτηρίσει απαραίτητα ως «αιμοσταγή δολοφόνο» ή κάτι τέτοιο. Η «επίσημη» ιστορία, κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Το κριτήριο μίας ιστορικής επιτυχίας δεν ήταν ποτέ η διάπραξη βίας, αλλά αν ο λόγος για τον οποίον διαπράχθηκε δικαίωσε το τελικό αποτέλεσμα. Σύμφωνα με αυτή την λογική, οι Έλληνες αρνούμεθα να συγχωρέσουμε την επιείκειά του προς εκείνους των οποίων οι οφθαλμοί θα έπρεπε, σύμφωνα με κάθε ηθικό και γραπτό νόμο, να βρίσκονται κάτω από την πυρωμένη βέργα του Εβραίου.

Ο Ρωμανός στο Ματζικέρτ, πολεμούσε λανθασμένο εχθρό σε λανθασμένο τόπο…

ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Ο μύθος της μεγάλης μάχης:

Παρά τα όσα έχουν γραφεί, το Ματζικέρτ μπορεί να ονομασθεί μεγάλη εκστρατεία, αλλά όχι και μεγάλη μάχη: οι Τούρκοι απέφευγαν διαρκώς την συμπλοκή, παρασύροντας τον Ρωμανό σε μία άκαρπη καταδίωξη. Η φυγή προεκλήθη εξαιτίας της λανθασμένης κατανόησης της μοιραίας διαταγής του Ρωμανού και την προδοσία του Δούκα. Κατόπιν αυτών ελάχιστοι παρέμειναν στο πεδίο της μάχης για να πολεμήσουν. Ακόμα όμως κι αν ο Αυτοκράτορας δεν είχε προδοθεί από τους στρατηγούς του, ήταν αμφίβολο αν θα επετύγχανε την ολοκληρωτική νίκη που επεδίωκε. Οι Τούρκοι θα κατέφευγαν στην ασφάλεια των δύσβατων περιοχών τους, όπως ακριβώς είχαν πράξει και κατά την πρώτη φάση της μάχης. Έτσι η περίφημη μάχη του Ματζικέρτ θα είχε καταλήξει σαν μία μεθοριακή αψιμαχία.

Ακόμη και οι απώλειες των δύο αντιπάλων ήταν μικρές.

.....

Παρά την υποβάθμιση που είχε υποστεί ο αυτοκρατορικός στρατός, εξακολουθούσε να αποτελεί μία αξιόμαχη δύναμη, ποιοτικά ανώτερη των Τούρκων. Οι Σελτζούκοι δεν είχαν ισχυρή πολιτική δομή, ήταν απείθαρχοι, διαιρεμένοι σε νομαδικές φυλές και συχνά δεν αναγνώριζαν εξουσία. Αν μετά τον θάνατο του Βασίλειου Β΄ οι Αυτοκράτορες είχαν φροντίσει να διατηρήσουν το επίπεδο του στρατού, τότε ο καινοφανής τουρκικός κίνδυνος θα είχε εξαλειφθεί πριν την γέννησή του. Στα χρόνια που επακολούθησαν την ήττα του Ματζικέρτ, ο βυζαντινός στρατός απέδειξε επανειλημμένα την ικανότητά του να κατανικά τον σελτζουκικό στρατό, ο οποίος εξάλλου, υπολειπόταν έναντι του αραβικού, τον οποίο η Αυτοκρατορία είχε συντρίψει στην Μικρά Ασία.

Ο μύθος των στρατηγικών σφαλμάτων:

Αν και πολλοί ιστορικοί ασχολήθηκαν με την μεγαλύτερη τραγωδία του Μεσαιωνικού Ελληνισμού, οι περισσότεροι απέτυχαν να αγγίξουν την αλήθεια. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν πολλοί ξένοι και Έλληνες ιστορικοί αναλυτές, οι οποίοι επιρρίπτουν την ευθύνη της ήττας στον Ρωμανό, αποσιωπώντας ή αφήνοντας ασχολίαστη την σωρεία των εθνοπροδοσιών της πολιτικής εξουσίας. Οι πρώτοι το πράττουν εσκεμμένα, πρόθυμοι να μειώσουν το κλέος της Ελληνικής Μεσαιωνικής Αυτοκρατορίας. Οι δεύτεροι, επειδή δεν θέλουν να αναταράσσουν τα νερά του ανθελληνικού κατεστημένου που διέπει την σύγχρονη ιστορία. Και κάποιοι τρίτοι, επειδή απλά αντιγράφουν τους προηγούμενους δύο. Αν και το κυριότερο στρατηγικό σφάλμα του Ρωμανού στο πεδίο της μάχης ήταν η σχεδόν ανύπαρκτη πληροφόρηση περί των κινήσεων του Σουλτάνου, εκείνο που του αποδίδουν οι επικριτές του είναι συνήθως, η διαίρεση του στρατεύματος σε δύο σώματα, μεταξύ του Χλιάτ και Ματζικέρτ. Η ενέργεια αυτή όμως, ήταν ορθότατη: κατ’ αυτόν τον τρόπο κτυπούσε αμφότερες τις εχθρικές θέσεις, ενώ ταυτόχρονα αφαιρούσε από τον αντίπαλο τη δυνατότητα αποστολής ενισχύσεων από το Χλιάτ στο Ματζικέρτ και αντίστροφα. Τέλος, ακόμα και αν η κατηγορία αυτή ευσταθεί κατά τον οποιονδήποτε τρόπο, ο παρών συγγραφέας δεν γνωρίζει κανέναν στρατηγό της παγκόσμιας ιστορίας ο οποίος να οδεύει προς το πεδίο της μάχης προδομένος από το σύνολο της πολιτικής εξουσίας και τους τρεις από τους πέντε διοικητές του, και παρόλα αυτά να διατηρεί την παραμικρή πιθανότητα επιτυχίας στη μάχη.

.....

Το άρθρο είναι από τον  Άγγελο Ν. Δαλασσηνό, μπορείτε να το διαβάσετε ολόκληρο εδώ

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο νέο περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ , στο 3ο τεύχος , Απριλ 2006

Σχετικά

Τo τζαμί Τσάμλιτσα στην Κωνσταντινούπολη έχει 4 μιναρέδες ύψους 107.1 μέτρων, ως αναφορά στη μάχη του Μαντζικέρτ (1071).

 Το 2018, το κυβερνών κόμμα της Τουρκίας ανακοίνωσε τα μελλοντικά του σχέδια θέτοντας στόχους για το 2023, 2053 και 2071, θέλοντας να εορτάσει αντίστοιχα τα 100 χρόνια της Δημοκρατίας, τα 600 απ' την πτώση της Κωνσταντινούπολης και τα 1000 από τη μάχη του Μαντζικέρτ. (gazetebirlik.com) 

Διαβάστε το άρθρο και δείτε στο βίντεο της «Μηχανής του Χρόνου» την ιστορική μάχη του Ματζικέρτ και το τραγικό τέλος του Ρωμανού. Οι αντίπαλοί του δεν τον συγχώρεσαν και για τιμωρία τον τύφλωσαν....

Ο ΡΩΜΑΝΟΣ Δ’ ΔΙΟΓΕΝΗΣ… ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ!

Μπορεί να ακούγεται περίεργο, αλλά όντως η ιστορία του Ρωμανού έγινε σίριαλ στην ελληνική T.V. Πρόκειται για το σίριαλ «Πορφύρα και Αίμα» σε σενάριο και σκηνοθεσία Νίκου Φώσκολου, βασισμένο στη μυθιστορηματική βιογραφία του Κ. Κυριαζή, «Ρωμανός Διογένης». 

Προβλήθηκε στην τότε ΥΕΝΕΔ. Το πρώτο από τα 54 συνολικά επεισόδια παίχτηκε την Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 1977.

Ηθοποιοί: Νίκος Βασταρδής (Ρωμανός Β’ Διογένης) , Βούλα Ζουμπουλάκη (Αυτοκράτειρα Ευδοκία) , Δημήτρης Μυράτ (Μιχαήλ Ψελλός) , Γωγώ Ατζολετάκη (Θεοδώρα) , Ερρίκος Μπριόλας (Βασιλάκιος) , Γρηγόρης Βαλτινός , Αλμπέρτο Εσκενάζυ (Μιχαήλ) , Χρήστος Κωνσταντόπουλος (Γεώργιος) , Γιώργος Τζώρτζης (Καίσαρ Ιωάννης Δούκας) , Γιώργος Βουτσίνος (Κωνσταντίνος Ίσαυρος) , Γιώργος Μπάρτης (Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Δούκας) , Γιάννης Κωστής (Πατριάρχης) , Ντόρα Χατζηγιάννη (Σελήνη) , Βίνα Ασίκη (Μελίσσα) , Νίκος Νικολάου (Οστιάριος) , Μαίρη Καζάση (Αρετή) , Άννα Αδριανού (κόρη Ρωμανού Β’ Διογένη) , Βάντα Καρακατσάνη (Πατρικία Άννα) , Νίκος Παπακωνσταντίνου , Πέπη Μεταλλίδου , Ειρήνη Μαστρογιάννη (Πατρικία) , Ανδριανή Τουντοπούλου (Πατρικία Μυρσίνη) , Νίκος Γαλιάτσος (Αλέξιος) , Ελευθερία Ζορμπά (Πατρικία Ειρήνη) , Σπύρος Χατζάρας (Ουρσέλιος) , Νίκος Φιλιππόπουλος (Πειναλέων) , Δημήτρης Κοντογιάννης (αφηγητής)

Δείτε Πορφύρα και Αίμα Τηλεοπτική εκπομπή