Ναγκόρνο Καραμπάχ: Νικητές και χαμένοι, διδάγματα για την Ελλάδα

Artillery is fired on the front lines of the conflict in Nagorno-Karabakh in October
| Aris Messinis/AFP via Getty Images

Ναγκόρνο Καραμπάχ: Νικητές και χαμένοι, διδάγματα για την Ελλάδα

Στις δύο πρώτες εβδομάδες του ακήρυκτου αυτού πολέμου, οι Αρμενικές Δυνάμεις παρά τον  σοβαρό  αιφνιδιασμό από το μέγεθος και την σφοδρότητα της επίθεσης των Αζέρων σε αέρα και έδαφος, κατόρθωσαν να  απορροφήσουν μεγάλο μέρος της επιθετικής ισχύος των αντιπάλων τους, μη επιτρέποντας επίτευξη στρατηγικού  αποτελέσματος πλέον κάποιων νικών σε τακτικό επίπεδο. Σε σχετική αρθρογραφία μας στο Liberal, μεταξύ άλλων θέταμε και το ερώτημα για πόσο χρόνο ακόμα οι Αρμένιοι  θα μπορούσαν να διεξάγουν επιτυχή άμυνα. Είχε μάλιστα τονιστεί ότι το Αζερμπαϊτζάν, ως ενεργειακός παίκτης με τριπλάσιο πληθυσμό και τετραπλάσιο ΑΕΠ, σε βάθος χρόνου με έναν πόλεμο τριβής θα μπορούσε εξασθενώντας τους Αρμενίους να νικήσει με την προϋπόθεση να παραμείνει ουδέτερη η Ρωσία.

Η κατατριβή  των Αρμενίων σημαντική, οι απώλειες δυσαναπλήρωτες, η Μόσχα απλά  …ουδέτερη και η σημαντική  υπέρτερη στρατιωτική ισχύς των Αζέρων έχοντας δίπλα τους την Άγκυρα έφερε το στρατηγικό αποτέλεσμα στο τριήμερο 5-8 Οκτωβρίου, έξι εβδομάδες μετά την έναρξη της επίθεσης. Οι Αζέροι πέτυχαν  δύο σημαντικές εσοχές στα Νότια-Νοτιανατολικά (ΧΑΡΤΗΣ) που τους οδήγησε αφ’ ενός μεν στην κατάληψη της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης Σούσα (Σούσι) και αφ’ ετέρου στον έλεγχο του διαδρόμου Λατσίν που συνδέει την Αρμενία με το  Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ο Αρμένιος Πρωθυπουργός  Πασινιάν με τον Ηγέτη του Ναγκόρνο Καραμπάχ Χαρουτγιουνιάν αντιλήφθηκαν ότι θα ήταν μάταια η συνέχιση του αγώνα με περαιτέρω αιματοχυσία καθόσον κρίθηκε στρατιωτικά ότι ήταν θέμα χρόνου η κατάληψη της πρωτεύουσας Στεπανακέρτ και ο αποκλεισμός του Ναγκόρνο Καραμπάχ από την Αρμενία. Πριν την διαφαινόμενη μεγάλη ήττα και για να περισώσουν το ίδιο το Ναγκόρνο Καραμπάχ που σημειωτέον συνεχίζουν να κατέχουν, δέχθηκαν την Δευτέρα τους όρους ειρήνης που είχε προετοιμάσει η Μόσχα και που στην ουσία συνιστά συνθηκολόγηση.

Ας δούμε όμως τι προβλέπουν οι όροι της «ειρήνης»:

- Παύει κάθε στρατιωτική ενέργεια και οι δυνάμεις και των δύο κρατών παραμένουν όπου βρέθηκαν την ώρα που τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία. (10/11 01.00 τοπική ώρα).

- Αναπτύσσεται Ρωσική «Ειρηνευτική Δύναμη» 1960 ατόμων με τα μέσα τους, παρεμβαλλόμενη μεταξύ των Αζερικών και Αρμενικών Δυνάμεων κατά μήκος της «Γραμμής Επαφής» και κατά μήκος του διαδρόμου Λατσίν που συνδέει  όπως προαναφέρθηκε την Αρμενία με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ για μία περίοδο πέντε  ετών με προοπτική  ανανέωσης  για ακόμα μία πενταετλια.

- Η Αρμενία επιστρέφει αζερικά εδάφη  που ακόμα κατέχει  με βάση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα τον επόμενο μήνα. Και τα δύο μέρη εγγυώνται την ελεύθερη και ασφαλή κυκλοφορία των διαδρόμων  προς Ναγκόρνο Καραμπάχ και  προς το Ναχιτσεβάν .

- Επιστρέφουν εκτοπισθέντες  και πρόσφυγες υπό την αιγίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.

Διευκρινίζεται ότι τα εδάφη που ανακατέλαβε το Αζερμπαϊτζάν και αυτά που θα επιστρέψουν οι Αρμένιοι, είναι αυτά που ήλεγχαν ως Ζώνη Ασφαλείας του  Ναγκόρνο Καραμπάχ και αποτελούσαν το 15% περίπου της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν συν τις εσοχές που έκαναν μέσα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Το μεγαλύτερο μέρος του Ναγκόρνο Καραμπάχ παραμένει στους Αρμενίους αλλά στην Συμφωνία ουδόλως αναφέρεται η νομική του υπόσταση. 

Ο Πούτιν είναι ο μεγάλος κερδισμένος. Η στάση του απέναντι στον πόλεμο δεν ήταν καιροσκοπική αλλά ζήτημα Στρατηγικής. Έρχεται τώρα ως  επιδιαιτητής και ειρηνευτής  και δείχνει παντού ποιος είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού στον Καύκασο και ιδιαίτερα στην Κυβέρνηση του Ερεβάν που προήλθε μετά την «βελούδινη επανάσταση» του 2018 και τον Πρωθυπουργό  Νικόλ Πανισιάν του οποίου τα ανοίγματα στην Δύση δεν τα καλοείδαν στην Μόσχα. Τα ρωσικά στρατεύματα δεν θα είναι πλέον μόνο στην Αρμενία όπου διαθέτει ήδη μεγάλη στρατιωτική βάση αλλά και στο …Αζερμπαϊτζάν!

Φυσικά νικητής  είναι το Αζερμπαϊτζάν και προσωπικά ο Πρόεδρος του  Ιλχάμ Αλίγιεφ. Με συντριπτική υπεροπλία σε μέσα και προσωπικό και μετά από 13 δις δολάρια σύγχρονους εξοπλισμούς την τελευταία πενταετία, ενισχυμένο με περίπου 2.000 μισθοφόρους που μετέφερε η Άγκυρα από την Συρία, με Τούρκους Συμβούλους το Αζερμπαϊτζάν επεδίωξε την επανάκτηση όλων των εδαφών του. Μπορεί να μην κατέλαβε το Ναγκόρνο Καραμπάχ (μόνο μικρό μέρος αυτού) ή αν θέλετε αρκέστηκε   σε ένα μικρό μέρος αυτού αλλά ανάγκασε το Ερεβάν σε συνθηκολόγηση, ανακτώντας τα εδάφη του και εξασφαλίζοντας την επιστροφή δεκάδων χιλιάδων εκτοπισθέντων Αζέρων. Στο Μπακού πανηγυρίζουν μετά την  θριαμβευτική  αναγγελία του τέλους του πολέμου και την  νίκη.

Κερδισμένη είναι και η Τουρκία η οποία  έβαλε πόδι για τα καλά και στον Καύκασο. Παρακολουθώντας τις δηλώσεις των Τούρκων επισήμων θα λέγαμε ότι «θέλει η Τουρκία να κρυφτεί και η χαρά δεν την αφήνει». Μπορεί τελικά να μην συμμετάσχει στην ειρηνευτική δύναμη όπως ανακοίνωσε ο Αλίγιεφ, αλλά  Τούρκοι  θα συμμετέχουν στον Κέντρο Ελέγχου που θα δημιουργηθεί για να παρακολουθείται η εφαρμογή της Συμφωνίας. Οι δε Στρατιωτικοί Σύμβουλοι της θα παραμείνουν στο Αζερμπαϊτζάν. 

Αναμφίβολα  ο μεγάλος χαμένος είναι η Αρμενία. Υπέστη ήττα χάνοντας τα αζερικά εδάφη που ήλεγχε ως ζώνη ασφαλείας του Ναγκόρνο Καραμπάχ και μικρό μέρος αυτού. Με αποδυναμωμένες τις Ένοπλες της Δυνάμεις λόγω των σημαντικών απωλειών χωρίς πόρους και εφεδρείες και χωρίς ουσιαστική βοήθεια τρίτων, η  Αρμενική Πολιτική Ηγεσία αποδέχθηκε αναγκαστικά  αυτήν την «απίστευτα οδυνηρή Συμφωνία»  όπως ο ίδιος ο Πανισιάν δήλωσε.. Η Αρμενία μπαίνει σε μία μεγάλη εθνική και πολιτική  κρίση μετά από αυτήν ήττα.

Εμείς στην Ελλάδα θα πρέπει να διδαχθούμε πάρα πολλά από αυτήν σύγκρουση των έξι εβδομάδων σε γεωπολιτικό, στρατηγικό, αλλά και επιχειρησιακό-τακτικό επίπεδο. Κατ’ αρχήν ας επισημάνουμε ότι ο Πρόεδρος Αλίγιεφ χρησιμοποιούσε διαρκώς επιθετική ρητορική κατά της Αρμενίας προετοιμάζοντας έτσι την διεθνή κοινότητα και τον λαό του για ανάληψη στρατιωτικής ενεργείας (σημ.  θυμίζει μήπως κάποιον;). Ποτέ δεν έκρυψε ότι στρατηγικός του στόχος του ήταν η επανάκτηση των απολεσθέντων αζερικών εδαφών και του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Εκμεταλλευόμενος όλα τα προηγούμενα χρόνια την ενεργειακή του θέση, απέκτησε  συντριπτική ισχύ σε σχέση με την Αρμενία. Με την Δύση να αδιαφορεί, εξασφαλίζοντας την «ουδετερότητα» της Μόσχας και βλέποντας ότι η γεωπολιτική συγκυρία επιτρέπει επεδίωξε με τους «αδελφούς» Τούρκους στρατιωτική λύση που  σε μεγάλο βαθμό αλλά όχι απολύτως την πέτυχε.

Η Αρμενία για χρόνια επαναπαύθηκε… «στις δάφνες» από τον νικηφόρο πόλεμο του 1992-1994. Θεώρησε ότι αρκούσε η Συμμαχία της με την Ρωσία και η Ρωσική Βάση στο έδαφος της για να την εξασφαλίσει από μία αζερική επίθεση. Θα μπορούσε να αντιληφθεί ότι η Μόσχα έπαιζε το δικό της παιχνίδι προωθώντας την δική της θέση στον Καύκασο. Πίστεψε ότι το αρμενικό λόμπυ στις ΗΠΑ θα βοηθούσε. Παρακολουθούσε μάλλον με αμηχανία τον υπερεξοπλισμό του Αζερμπαϊτζάν και δεν ανέπτυξε αποτρεπτική ισχύ που όπως λέω συχνά είναι διαφορετική από την αμυντική ικανότητα. Η αποτροπή της απέτυχε και δεν είχε σημασία τι έλεγαν στο Ερεβάν και στο Στεπανακέρτ για αυτό  αλλά τι αντίληψη είχαν στο Μπακού.  Λάθος μεγάλο ότι θεωρούσαν  ότι αν γινόταν κάτι από πλευράς Αζέρων,  θα ήταν περιορισμένο και όχι γενικό και για λίγες ημέρες θα τα κατάφερναν, όπως και τα κατάφεραν. Στην μακρά διάρκεια, στην ένταση και στην έκταση έπεσαν έξω. Κάντε τώρα μια αναγωγή στα δικά μας  και θα καταλάβετε τι εννοώ. Κλείνουμε παραφράζοντας την γνωστή ρήση του Κλίντον: «Είναι η ανισότητα Ισχύος ανόητε».

ΥΓ. Τα επιχειρησιακά και τακτικά διδάγματα (lessons learned) καθώς επίσης και τα σχετικά με την χρησιμοποίηση νέων τεχνολογιών, όπως ΗΠ Drones κλπ είμαστε βέβαιοι ότι οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις θα τα αξιολογήσουν όπως πρέπει.

Άρθρο του αντιστράτηγου ε.α. Κωνσταντίνου Λουκόπουλου, επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal»

Russia’s win in Nagorno-Karabakh is EU’s loss

The EU risks becoming irrelevant in conflicts in its wider neighborhood.

After six weeks of fighting over the disputed region of Nagorno-Karabakh — and several failed cease-fires — Russia has mediated a deal between Armenia and Azerbaijan that appears likely to hold.

With the conflict now officially re-frozen, the situation has yielded two clear winners: Russia and Turkey, who flexed their muscle in the region while the European Union sat on the sidelines, appearing increasingly irrelevant in its own neighborhood.

Unless the EU rethinks its strategy in the region, it seems relegated to observing as others take charge.

The Russia-brokered deal bears striking resemblance to what Armenia, Azerbaijan and the international community agreed would be a reasonable compromise, under the so-called Madrid Principles a decade ago.

The main difference is that it is being implement by military force, not diplomats or politicians.

As part of the deal, Russia will deploy some 2,000 peacekeepers, ensuring that Nagorno-Karabakh will have a Russian-protected land connection to Armenia, and that Azerbaijan will have Russian-protected communication lines and transport links through Armenia to the Azeri exclave of Nakhchivan. 

But if Azerbaijan might seem the victor and Armenia the loser, the situation is more complicated for both.

For Baku, this is more of a Faustian bargain than a victory. Azerbaijan acquired seven territories around Nagorno-Karabakh, previously occupied by Armenia, and will get to keep the territorial gains it made in the enclave, but will have to accept constraints on its future foreign policy and security.

With Russian military presence on what is internationally recognized as Azerbaijan’s territory, and Russian security personnel ensuring Azerbaijani access to its exclave in Nakhchivan, Moscow suddenly acquires much more security leverage in the country.  

Nagorno-Karabakh will now look more like Georgia’s secessionist regions of Abkhazia and South Ossetia before 2008. Georgia’s two separatist regions have long been geopolitically convenient conflict zones that allowed Russia to raise or lower the security temperature to influence domestic politics and the security situation in Georgia.

Azerbaijan has joined the club now. In the short term, this will lead to an Azeri-Russian honeymoon but could become a source of future instability and acrimony in Moscow-Baku relations.

Armenia, meanwhile, retains de facto control of part of Nagorno-Karabakh, and the deployment of Russian peacekeepers on the ground makes the country less vulnerable to future conflagrations.

As a result, however, Armenia finds itself in the much more difficult situation of having dramatically increased its already high dependence on Moscow, with what remains of Armenian-controlled Nagorno-Karabakh now indefensible without Russia. Yerevan now faces the possibility that Russia will push it even harder into making painful concessions in domestic or foreign policy.

The real winners of the latest flare-up over Nagorno-Karabakh, ultimately, are Turkey and Russia. Moscow has tightened the screws of its control of Armenia and the country’s domestic and foreign policies. It also has much more military and security leverage on future developments in Azerbaijan.

Turkey also has cause for celebration. Its ally Azerbaijan re-acquired its seven districts and part of Nagorno-Karabakh thanks in large part to Turkish support. The Turkish military and Turkish-made drones got good publicity, as did Turkey’s credibility as a power that truly supports its allies (unlike Russia). And despite Turkey’s bold military maneuvering, Ankara and Moscow’s capacity to remain on good terms remained unshaken.

None of the above bodes well for the EU’s own foreign policy and international profile.

Foreign policymaking in the EU’s wider neighborhood has become increasingly militarized. The key players in the region are not EU countries; instead Turkey, Russia and now Azerbaijan increasingly see bold military action as an efficient and sure way to success, from the South Caucasus to Syria and Libya.

As long as the EU continues to focus almost exclusively on diplomatic and economic means to exercise its power in its neighborhood, this trend will continue.

There is no quick way out of this irrelevance for the EU. Still, short of sending military troops and inserting itself into every military imbroglio on its periphery, there is another possible way forward.  

The EU must start developing military, intelligence and cybersecurity partnerships with several countries around its eastern and southern flanks. It needs to become a power that can exert influence in the security realm, in addition to its political and economic clout. Only then, with time, will the EU’s voice be better heard where it matters most.

By NICU POPESCU November 11, 2020 politico.eu

Nicu Popescu is director of the Wider Europe program at the European Council of Foreign Relations.

Μια συγκλονιστική εικόνα. Αρμένιοι στρατιώτες ανάβουν κερί στο Dadivank, σε ένα μοναστήρι του 12ου αιώνα πριν το παραδώσουν σε αζέρικο έλεγχο

Η Ρωσία και η Τουρκία είναι οι νικητές στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ

Υστερα από έξι εβδομάδες μαχών για τη διαμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, και αρκετές αποτυχημένες καταπαύσεις του πυρός, η Ρωσία πέτυχε μια συμφωνία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν που είναι πιθανό να τηρηθεί. Με την κατάσταση τώρα στο πεδίο των μαχών να έχει «ξαναπαγώσει», διαφαίνονται δύο καθαροί νικητές: η Ρωσία και η Τουρκία, που ενεπλάκησαν ενεργά στη σύγκρουση ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση απλώς παρατηρούσε. Και θα συνεχίσει να παρατηρεί όσο δεν αναθεωρεί τη στρατηγική της για την περιοχή.

Η συμφωνία μοιάζει πολύ με τον συμβιβασμό στον οποίο κατέληξαν πριν από μια δεκαετία η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και η διεθνής κοινότητα. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι η εφαρμογή αυτής της συμφωνίας δεν γίνεται με τη βοήθεια διπλωματών ή πολιτικών, αλλά με τη στρατιωτική ισχύ. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Ρωσία θα εγκαταστήσει 2.000 κυανόκρανους, που θα εξασφαλίζουν ότι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα έχει μια προστατευόμενη από τη Ρωσία οδική σύνδεση με την Αρμενία και ότι το Αζερμπαϊτζάν θα έχει μια προστατευόμενη από τη Ρωσία επικοινωνιακή και οδική σύνδεση με τον αζερικό θύλακα του Ναχτσιβάν.

Αν όμως το Αζερμπαϊτζάν μοιάζει να νίκησε και η Αρμενία να ηττήθηκε, η κατάσταση είναι πιο σύνθετη και για τις δύο χώρες. Το Μπακού κέρδισε επτά επαρχίες γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που κατέχονταν ως τώρα από την Αρμενία, και θα διατηρήσει τα εδαφικά του κέρδη στον θύλακα. Θα αναγκαστεί όμως να δεχθεί περιορισμούς στη μελλοντική εξωτερική του πολιτική και ασφάλεια.

Με τη ρωσική στρατιωτική παρουσία σε ένα έδαφος που είναι διεθνώς αναγνωρισμένο ως αζερικό, και με ρωσικό προσωπικό ασφαλείας που εξασφαλίζει την πρόσβαση του Αζερμπαϊτζάν στο Ναχτσιβάν, η Μόσχα «πατάει» πολύ πιο γερά στη χώρα αυτή. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα μοιάζει πλέον περισσότερο με την Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία πριν από το 2008. ΟΙ δύο αυτές επαρχίες της Γεωργίας που διεκδικούν την αυτονομία τους επιτρέπουν στη Ρωσία να ανεβάζει ή να κατεβάζει τη «θερμοκρασία της ασφάλειας» προκειμένου να επηρεάζει τις εξελίξεις στη Γεωργία.

Στην ομάδα αυτή εντάσσεται τώρα και το Αζερμπαϊτζάν. Βραχυπρόθεσμα, αυτό θα οδηγήσει σε έναν μήνα του μέλιτος μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας, σε βάθος χρόνου όμως θα αποτελεί μια πηγή αστάθειας και αντιπαραθέσεων στις σχέσεις Μόσχας και Μπακού. Η Αρμενία, από την άλλη πλευρά, διατηρεί τον έλεγχο ενός μέρους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και η ανάπτυξη ρώσων κυανοκράνων την καθιστά λιγότερο ευάλωτη σε μελλοντικές επιθέσεις.

Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται δραματικά η εξάρτηση της Αρμενίας από τη Ρωσία, αφού αυτό που απομένει από το ελεγχόμενο από τη Ρωσία Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι εντελώς ανυπεράσπιστο χωρίς τη Ρωσία. Το Γερεβάν θα δεχθεί τώρα ακόμη πιο ισχυρές πιέσεις από τη Μόσχα για να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις στην εγχώρια ή την εξωτερική της πολιτική. Οι πραγματικοί νικητές αυτής της σύγκρουσης είναι η Ρωσία και η Τουρκία. Η πρώτη αυξάνει τον έλεγχό της τόσο επί της Αρμενίας όσο και επί του Αζερμπαϊτζάν. Χάρις στον στρατό και τα drones της δεύτερης, το Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε επτά επαρχίες και μέρος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η Τουρκία απέδειξε έτσι ότι, αντίθετα με τη Ρωσία, ξέρει να υπερασπίζεται τους συμμάχους της. Και οι τουρκορωσικές σχέσεις παρέμειναν ισχυρές.

Τίποτα από αυτά δεν αποτελεί καλό οιωνό για την εξωτερική πολιτική και το διεθνές προφίλ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής στην ευρύτερη γειτονιά της ΕΕ στρατιωτικοποιείται όλο και περισσότερο. Οι βασικοί παίκτες στην περιοχή δεν είναι χώρες της ΕΕ. Αντιθέτως, η Τουρκία, η Ρωσία και τώρα το Αζερμπαϊτζάν βλέπουν τη στρατιωτική δράση να αποτελεί έναν αποτελεσματικό και ασφαλή δρόμο για την επιτυχία, από τον Νότιο Καύκασο μέχρι τη Συρία και τη Λιβύη.

Όσο η ΕΕ συνεχίζει να στηρίζεται αποκλειστικά στα διπλωματικά και οικονομικά μέσα για την άσκηση της επιρροής της στην περιοχή, η τάση αυτή θα συνεχίζεται. Για να αλλάξει η κατάσταση, η ΕΕ θα πρέπει να αρχίσει να συνεργάζεται στον στρατιωτικό τομέα, στην αντικατασκοπεία και την ασφάλεια με διάφορες χώρες στα ανατολικά και τα νότιά της. Μόνο έτσι, η φωνή της θα αρχίσει να ακούγεται δυνατότερα.

(*) Ο Νίκου Ποπέσκου είναι διευθυντής του προγράμματος Wider Europe στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων Πηγή: Politico 13 Νοεμβρίου 2020

Το διαβάσαμε στην ptisidiastima.com που μπορείτε να διαβάσετε και ακόμα ένα σχετικό άρθρο:

Σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ – Προφανώς κάποιος έχανε! Δεν ήταν εφικτό να είναι όλοι κερδισμένοι

Φωτογραφίες του πολέμου από τον Aris Messinis

Διαβάστε και παλαιότερη ανάρτησή μας

Τι διακυβεύεται στη σύγκρουση Αρμενίων - Αζέρων